سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 64

وجوب شده، موجب این می شود که جای خالی نماز جمعه و آن مصلحت فانته از دست رفته نماز جمعه جبران بشود؟ نه. یک قطعی پیدا کرده به عدم وجوب، اثر این قطع، این است که این شخص در مخالفت واقع معذور است. معنای حجیت، منجّزیت و معذّریت است. در صورت مخالفت، «هو معذور فی مخالفه الواقع» اما حالا که معذور آیا جیب او هم از مصلحت واقعیه نماز جمعه پر شده؟ دیگر لازمه معذوریت، پر شدن جیب انسان از مصلحت واقعیه نیست، فقط عدم استحقاق عقوبت است و اینکه مولا نمی تواند مؤاخذه کند.

در باب خبر واحد هم که شارع جعل حجیت می کند اگر به همین نحو باشد که واقع آن هم همین نحو است، که جعل حجیت به عنوان طریقیت است عین همان حجیتی که برای قطع ثابت است، لذا در صورت مخالفت، همان تفویت مصلحت لازم می آید.

عدم لزوم القاء در مفسده و تفویت مصلحت طبق بعضی از مبانی

اما اینجا بعضی از احتمالات دیگر وجود دارد که روی آن احتمال اصلا تفویت مصلحت و القاء در مفسده نیست؛ یک احتمالش همان بود که در مقدمه اولی و در جهت اول ذکر شد.

اگر کسی اصل وجود مصلحت و مفسده را انکار بکند، دیگر بحثی ندارد.

احتمال دیگر این است که بگوییم: قیام اماره و قیام خبر واحد، سبب می شود که واقع را تغییر می دهد، اصلا کأنّ لوح محفوظ را عوض می کند؛ یعنی در لوح محفوظ نماز جمعه واجب است اما تا زمانی که یک خبر واحدی قائم بر عدم وجوب نماز جمعه نشود، اما اگر یک زمانی خبر واحد بر عدم وجوب نماز جمعه قائم شد، دیگر لوح محفوظ مطابق با همین خبر واحد خواهد بود، مثل اینکه آن حکم اولی از آن تخته لوح محفوظ پاک می شود و بجای آن حکم مفاد اماره نوشته می شود.

اگر کسی در رابطۀ با حجیت خبر واحد این جوری معتقد بود آیا در این صورت چه تفویت مصلحتی شده؟ چه القاء در مفسده ای تحقق پیدا کرده؟ آن حرام واقعی«کان مقیّدا بعدم قیام الاماره علی خلافه و اذا قامت الاماره علی خلافه» همین مفاد اماره در پرده واقعیت منعکس است و در آن منتقش است. پس در این صورت، با قیام اماره، هیچ القاء در مفسده ای تحقق پیدا نکرده، هیچ تفویت مصلحتی تحقق پیدا نکرده است. پس و لو احکام را تابع مصالح و مفاسد بدانیم اما برای آن حد قائل هستیم، غایت قائل هستیم. غایت آن عبارت از «عدم قیام الاماره علی خلافه، اذا قامت الاماره علی خلافه» کأنّ از اول، همین حکم مطابق با