سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 65

مدلول اماره در لوح محفوظ منتقش و ثابت است. اگر فرضا کسی این مبنا را قائل شد که جمعی قائل هستند، اینجا هم تعبّد به خبر واحد، مستلزم القاء در مفسده و یا تفویت مصلحت نخواهد بود.

مصلحت سلوکیه

کما اینکه اگر کسی یک حرف دیگری بزند که این از دو حرف گذشته نزدیک تر است - عرض کردم: توضیح آن را بعدا ان شاء الله عرض می کنیم لکن حالا احمال آن را اشاره می کنیم - اگر کسی بگوید: خبر واحد به هیچ وجه، واقع را تغییر نمی دهد. آن حکمی که در لوح محفوظ هست با قیام خبر واحد برخلاف، تغییر نمی کند، همان حکم ثابت است، آن حکم هم تابع مصلحت و مفسده است علی خلاف ما یقول به الاشاعره لذا اگر در لوح محفوظ نماز جمعه واجب باشد، از یک طرف، وجوب آن، تابع مصلحت است و از طرف دیگر، غایت هم ندارد. چه خبر واحد قائم بر خلاف باشد و چه خبر واحد قائم برخلاف نشود، آن حکم به قوّت خودش باقی است و استدامه دارد.

لکن یک مطلبی در اینجا وجود دارد و آن این است که فرض کنیم که خود سلوک علی طبق الاماره و پیروی کردن اماره و اینکه انسان عملش را منطبق بکند علی ما یقول به الاماره، نفس این سلوک، دارای یک مصلحت مهمه ای است که این مصلحت، آن مصلحت واقعیه فائته موجوده در نماز جمعه را جبران می کند. درست است که نماز جمعه دارای مصلحت است، درست است که مصلحت آن لازمه الاستیفاء است، درست است که قیام خبر واحد سبب شد که آن مصلحت از دست انسان برود، اما آن مصلحت، مجانی از دست انسان نرفته بلکه مصلحت تدارک شد مثل این تدارکهایی که شما در باب ضمانات در احکام وضعیه فقهیه قائل هستید: «من اتلف مال الغیر فهو له ضامن» اگر کسی مال غیر را تلف کرد درست است که مال او تلف شده، لکن این متلف، محکوم به این است که مثل یا قیمت را بپردازد که ما از آن تعبیر به تدارک و تعبیر به جبران مال متلف می کنیم. در اینجا کسی شبیه یک چنین چیزی را قائل بشود که«اذا قام خبر الواحد علی عدم وجوب صلاه الجمعه» آن مصلحت واقعیه از جیب انسان رفته، لکن جای آن را یک چیز دیگری به همان اندازه پر کرده و آن تبعیت از اماره و سلوک اماره و تطبیق عمل بر مؤدای اماره است.

اگر کسی یک چنین حرفی زد که بعد عرض می کنیم: حتی بعضی از امامیه این را قائل