سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 71

خود آن مرجع تقلید. اگر بیست و چهار ساعت روز صد ساعت هم بشود، یک آن دیگر برای او وقتی وجود نخواهد داشت و با این حال همه مردم هم نمی توانند به اهداف خودشان برسند و مسائل را بپرسند و از شخص آن مرجع جواب بشوند.

با وجود اینکه رسالۀ عملیه وجود دارد و کثیری از مسائل در رسائل عملیه مطرح است و علاوه؛ کثیری از علماء، روحانیون و طلاب و فضلاء، فتاوای مراجع را نقل می کنند، معذلک بقدری مشکلات زیاد است که همه نمی توانند به اهداف خودشان برسند. تازه زمان ما امکانات هست، ماشین و هواپیما و امثال ذلک وجود دارد، مسأله تلگراف و حالا یک مسائل جدیدی مثل فاکس و امثال ذلک وجود دارد، معذلک هنوز مردم به زودی نمی توانند مسائل خودشان را جواب بگیرنند، هیچ مشکل سیاسی هم وجود ندارد.

مشکلات دسترسی به ائمه برای بیان احکام

اما در زمان امام صادق(علیه السلام) اگر مردم ملزم باشند که هر کسی مشکله ای دارد، مسأله ای دارد، وظیفه اش این باشد که به شخص امام صادق(علیه السلام) مراجعه کند و حتی قول زراره و محمد بن مسلم هم برای او حجیت نداشته باشد، با آن مسائلی که آن روز وجود داشت از نظر سفر و از نظر عدم امکاناتی که در این زمان وجود دارد، چه مشکله ای برای مردم پیش می آمد؟! مثلا کسی در خراسان است، یک شبهه شرعیه برایش پیدا شده، بگوییم:

چاره ای نداری باید فاصله بین خراسان و مدینه را طی کنی و مسأله خودت را از شخص امام صادق بپرسی برای اینکه لازمه انفتاح باب علم، این است! این یک مشکل.

مشکل مهم تر مسائل سیاسی آن روز و مشکلات حکومتی آن روز بوده که با اینکه أئمه ما، حالا امام صادق و امام باقر در یک شرائط مناسب تری قرار گرفته بودند، اما معذلک نمی توانستند با مردم ارتباط زیادی داشته باشند. اگر مردم موظف بودند به اینکه یک به یک سراغ اینها بیایند و گرد اینها تجمع پیدا بکند و خودشان را به عنوان پیرو امام صادق و باقر معرفی بکنند، با وجود حکومتهای وقت، حتی توفیق این چند سالی که اینها موفق به بیان احکام و نشر مسائل شدند، برای آنها پیدا نمی شد لذا بعضی از آنهایی که از اصحاب خاص امام صادق و باقر بودند، در کتاب مکاسب مرحوم شیخ در مکاسب محرمه نقل می کند که یک زمانی امام صادق برای رعایت مصلحت در مقام انتقاد شدید از زراره برآمد! به طوری که پسر زراره ناراحت شد و ظاهرا به امام عرض کرد: پدر من که جز خدمت به شما کاری انجام نداده!