سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 72

چرا از پدر من انتقاد کردید؟! امام صادق فرمود: این انتقاد من شبیه آن معیوب کردن کشتی به دست خضر در جریان موسی و خضر است، که«اما السفینه فکانت لمساکین یعملون فی البحر فاردت ان اعیبها و کان وراءهم ملک یأخذ کل سفینه غصبا» سفینه را سوراخ می کند برای اینکه از غصب ملک محفوظ بماند! امام می فرماید: انتقاد من، یک چنین عنوانی دارد و یک چنین مصلحتی در آن وجود دارد.

کسی که مجبور است برای زراره و امثال او که زیاد خدمت امام رفت و آمد می کردند به عنوان مصلحت یک حالت انتقادی را پیش بگیرد، از اینجا پیدا است که جوّ چطور بوده! اگر همه مردم می خواستند مستقیما برای کسب احکام واقعیه، به امام مراجعه بکنند، پیدا است که دیگر آن چند سال هم به آنها اجازه داده نمی شد، بلکه آن بلیه ای که در اواخر عمر، موجب شهادت آنها شد، در همان اوائل عمر، گرفتار آنها می شد و مردم از نعمت وجود آنها محروم می ماندند.

ارجاع دادن ائمه مردم را به بعضی از روات

باز در رسائل شیخ در ادلۀ حجیت خبر واحد، این روایت را نقل می کند که کسی از امام سؤال می کند«عمّن آخذ معالم دینی؟» از چه کسی معالم دینم را اخذ بکنم؟ امام نفرمود: بیا سراغ خودم بلکه فرمود: «علیک بهذا الجالس» حتی به یک نفر هم نمی تواند دستور بدهد که تو که حالا اینجا هستی و به من دست رسی داری، بیا سراغ خودم مسائل را بگیر! می فرماید:

«علیک بهذا الجالس» و ظاهرا اشاره به زراره می کند که برو احکام دین را از این یاد بگیر، با اینکه باب علم منفتح بوده.

نتیجه این شد که در صورت انفتاح، چاره ای غیر از این نبوده و اگر مردم می خواستند از طریق علم استفاده بکنند، انواع و اقسام مشکلات و مسائلی از قتل و تهدید، ارعاب أئمه(علیهم السلام) پیش می آمد و چاره ای جز مسأله حجیت خبر ثقه و اعتبار خبر ثقه در کار نبوده است. این راجع به انفتاح باب علم. یک جوابی هم در رابطۀ با انسداد داریم که ان شاء الله عرض می کنیم.

پرسش:

1 - دلیل توقف کلام(ابن قبه) بر انفتاح باب علم را نزد محقق نائینی بیان کنید.