- کتاب القطع 1
- اشاره 1
- اشاره 2
- کفایت احتیاط در مقام عمل 2
- کفایت احتیاط در باب توصلیات 3
- بررسی کفایت احتیاط در باب معاملات 4
- معنای اعتبار جزم در باب معاملات 4
- بررسی احتیاط در باب عبادات 5
- لزوم تشریع از احتیاط در عبادات 8
- اشاره 8
- معنای احتیاط در باب عبادات 9
- عدم تفصیل در حرمت تشریع 9
- نسبت بین احتیاط و تشریع 10
- معنای بحث در جواز احتیاط در محل بحث 11
- تشابه محل بحث به باب اجتماع امر و نهی 12
- اعتبار قصد وجه و قصد تمییز در عبادات 14
- معنای قصد وجه 14
- اشاره 14
- عدم تطبیق دلیل با مدعای مستدل 15
- فرق بین قصد وجه و قصد تمییز 16
- لزوم دور از اخذ قصد قربت در متعلق امر نزد محقق خراسانی 17
- تمسّک به اطلاق مقامی 18
- اعتبار قصد قربت در عبادات و فرق آن با قصد وجه و تمییز 19
- اشاره 21
- حقیقت معنای اطاعت 21
- حقیقت اطاعت از نظر عقل 21
- عدم کفایت امتثال علمی اجمالی در صورت دخالت انبعاث در معنای اطاعت 22
- معنای اطاعت در باب توصلیات از نظر عقل 23
- عدم کفایت وجود علمی بعث برای انبعاث مکلف 24
- دخالت بعث در معنای اطاعت از نظر وجود واقعی یا علمی 24
- مراتب چهارگانه اطاعت یا امتثال 27
- اشاره 27
- امتثال تفصیلی 27
- اشاره 27
- امتثال علمی اجمالی 28
- امتثال ظنی 28
- امتثال احتمالی 29
- ترتب مراتب چهارگانه امتثال از نظر عقل 29
- احتمال لعب به امر مولا در احتیاط 31
- عدم تقدم امتثال تفصیلی بر امتثال علمی اجمالی 31
- انتخابی بودن کیفیت عبادت از نظر عبد 32
- اشاره 34
- بررسی امکان تعبّد به ظن 35
- امکان تعبّد به ظن 35
- اشاره 35
- معنای امکان 36
- دلیل مشهور بر امکان تعبّد به ظن 37
- عدم ثبوت بنای ابتدایی عقلا بر امکان اشیاء 38
- اشکال«عدم الوجدان لا یدل علی عدم الوجود» و جواب آن 38
- عدم وجود دلیل قطعی بر حجیت بنای عقلا در مقام 39
- عدم ترتّب ثمره بر محل بحث 40
- کلام محقق نائینی(ره) در امکان تشریعی 42
- اشاره 42
- برگشت امکان تشریعی به امکان ذاتی و امکان وقوعی 43
- عدم تلازم بین امکان شیء با وقوع آن 45
- کفایت وقوع تعبّد به ظن برای اثبات امکان آن 46
- دلایل(ابن قبه) بر امتناع تعبد به ظن 48
- اشاره 48
- معنای ملازمۀ بین اخبار عن الله با اخبار عن الرسول 49
- دلیل اول(ابن قبه) بر امتناع تعبد به ظن 49
- فرق بین اخبار عن الله با اخبار عن الرسول 50
- عدم جواز تمسک به اجماع در مسائل عقلیه 51
- برگشت حجیت اجماع منقول به حجیت خبر واحد 52
- لزوم تحلیل حرام و تحریم حلال از عمل به ظن 54
- اشاره 54
- توالی فاسد عمل به خبر واحد 55
- لزوم اجتماع مثلین یا ضدین از عمل به خبر واحد 56
- عدم تصور تضاد و تماثل در امور اعتباریه 57
- عدم تلازم بین جعل حجیت با جعل حکم 58
- لزوم القاء در مفسده و تفویت مصلحت از تعبد به ظنّ 60
- اشاره 60
- تبعیت احکام از مصالح و مفاسد 62
- نحوۀ جعل حجیت برای خبر واحد 63
- عدم لزوم القاء در مفسده و تفویت مصلحت طبق بعضی از مبانی 64
- مصلحت سلوکیه 65
- اشاره 67
- انفتاح باب علم 67
- لزوم تأیید حکم عقل به وجوب احتیاط از طرف شارع 69
- جواب از کلام(ابن قبه) در صورت انفتاح باب علم 69
- عدم امکان حصول احکام از طریق علم حتی در زمان حاضر 70
- مشکلات دسترسی به ائمه برای بیان احکام 71
- ارجاع دادن ائمه مردم را به بعضی از روات 72
- تعبّد به ظن در حال انسداد باب علم 74
- اشاره 74
- تعبّد به ظن در حال انسداد باب علم 74
- دوران امر بین وجوب احتیاط و خروج بیشتر مردم از دین 75
- حکم عقل به لزوم احتیاط در حال انسداد باب علم 75
- حکم عقل به عدم لزوم احتیاط تام در حال انسداد 76
- تسلیم شیخ انصاری(ره) نسبت به اشکال(ابن قبه) در حال انفتاح باب علم 77
- زمان انسداد باب علم و مصلحت سلوکیه شیخ 78
- تصحیح تعبّد به امارات از طریق تصویب اشعری 80
- مصلحت سلوکیه 80
- اشاره 80
- تصحیح تعبّد به امارات از طریق تصویب معتزلی 81
- تصحیح تعبّد به امارات از طریق مصلحت سلوکیه 83
- عدم وجود طریقه خاص برای شارع در افهام مقصود خود 84
- ملاک مراجعۀ عقلا به خبر واحد 85
- اشاره 87
- حقیقت عمل به اماره 87
- تشابه محل بحث به بحث تقلید در لزوم استناد عمل به اماره 88
- مجزی نبودن اماره در صورت کشف خلاف 90
- عدم اعتبار مصلحت سلوکیه نزد عقلا 91
- اشاره 93
- اشکال لزوم اجتماع حبّ و بغض از تعبّد به خبر واحد 93
- مراتب احکام شرعیه 94
- مراتب احکام شرعیه نزد محقق خراسانی(ره) 94
- خارج بودن مرتبۀ اقتضا از مراتب حکم 96
- خالی نبودن حکم از بعث و زجر 97
- متأخر بودن مرتبۀ تنجّز از اصل حکم 97
- اشاره 100
- روش شارع مقدس در مقام تقنین 100
- فرق بین ارادۀ استعمالیه و ارادۀ جدّیه 102
- معنای حکم انشائی و حکم فعلی 102
- برگشت دادن حکم انشائی به قضیۀ حقیقیه 104
- اشکالات برگشت دادن حکم انشائی به قضیۀ حقیقیه 105
- اشاره 107
- فرق بین حکم انشائی و حکم فعلی 107
- عدم تطبیق قضایای حقیقیه بر احکام غیر خطابی 108
- قلمرو ارادۀ جدّیه در احکام انشائیه 109
- راه حل اجتماع اراده و کراهت 111
- اشکال اجتماع اراده و کراهت 111
- جمع بین حکم ظاهری و واقعی 113
- اشاره 113
- لازمۀ ترک تعبّد به ظنّ 114
- ملاک عمل عقلا به خبر ثقه 115
- طریقۀ مرحوم شیخ(ره) برای جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی 117
- بقای فعلیت حکم واقعی 118
- تشابه محل بحث با بحث ترتب 118
- اشاره 121
- انکار حکم ظاهری در کلام محقق خراسانی(ره) 121
- عدم جعل تأسیسی از طرف شارع برای امارات 122
- استناد تجویز ترک واقع به شارع 123
- تغایر موضوع حکم ظاهری و حکم واقعی از نظر مرحوم فشارکی(ره) 124
- عدم دخالت حالات متأخره از حکم در حکم شرعی 125
- اشاره 128
- مناقشۀ مبنایی در کلام مرحوم فشارکی 128
- امکان تعلق امر به قصد قربت 129
- مقتضای مبنای ما در بحث جمع بین حکم ظاهری و واقعی 131
- خلط بین وجود خارجی و وجود ذهنی 132
- مبنایی بودن بحث جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی 133
- اشاره 134
- لزوم انقلاب شک به علم از تأخّر مشکوک از شک 134
- اشکال تأخّر قطع از حکم مقطوع 136
- لازمۀ عدم امکان اهمال در مقام ثبوت 137
- اشکال لزوم تصویب 139
- کیفیت جمع بین حکم ظاهری و واقعی از نظر محقق نائینی(ره) 141
- اشاره 141
- جمع بین حکم ظاهری و واقعی در مورد طرق و امارات 142
- وضعیه بودن حجیت و طریقیت 143
- ملاک عمل عقلا به امارات معتبره 144
- مشابهت قطع و امارات در جوّ شرع 145
- اشاره 147
- بررسی کلام نائینی(ره) در جمع بین حکم ظاهری و واقعی در طرق و امارات 148
- عدم ارتباط کاشفیت امارات به شارع 149
- بطلان مقایسۀ ظن معتبر با قطع 150
- فرق بین طریقیت قطع و طریقیت امارات 151
- راه جمع بین حکم ظاهری و واقعی در اصول 151
- اشاره 154
- جمع بین حکم ظاهری و واقعی در اصول محرزه نزد محقق نائینی(ره) 154
- برگشت اشکال جمع بین حکم ظاهری و واقعی در اصول محرزه 155
- عدم توقف اشکال اجتماع حکم ظاهری و واقعی روی کلمۀ حکمین 156
- اشکال جمع بین حکم ظاهری و واقعی در اصول غیر محرزه 157
- کیفیت جمع بین حکم ظاهری و واقعی در اصول غیر محرزه 158
- کسر و انکسار شارع نسبت به مصالح در جمع بین حکم ظاهری و واقعی 159
- دو اعتبار داشتن شک در حکم واقعی از نظر محقق نائینی(ره) 161
- اشاره 161
- عدم منافات ایجاب احتیاط با حکم واقعی 163
- تشابه حدیث رفع با قاعدۀ قبح عقاب بلابیان 164
- مقتضای واقعی حدیث رفع از نظر محقق نائینی(ره) 164
- جمع بین حکم واقعی با قاعدۀ حلیت 165
- اشاره 168
- معنای تقدم و تأخر رتبی 169
- اشکال دو اعتبار داشتن شک در حکم واقعی 169
- لزوم ملاک داشتن تقدم و تأخر نزد فلاسفه 170
- عدم منتفی شدن ایجاب احتیاط در صورت تطابق آن با واقع 171
- اشکال اساسی در جمع بین حکم واقعی و قاعده حلیت و طهارت 172
- راه حل اجتماع حکم ظاهری و واقعی از طریق رعایت اهم و مهم 175
- اشاره 175
- لزوم احتیاط در شبهات و اشکالات آن 176
- مسلک عقلا در طرق و امارات 176
- اتحاد طریقه شارع با مسلک عقلا 177
- لازمۀ همیشگی بودن دین اسلام 178
- برگشت به بحث امکان تعبّد به امارات ظنیّه 179
- اشاره 181
- استدلال به قرآن برای اثبات حرمت تعبد به ظن مشکوک الحجیه 181
- معنای اذن در آیه شریفه مورد بحث 182
- استدلال به روایات برای اثبات حرمت تعبد به ظن مشکوک الحجیه 182
- ادعای بداهت حرمت تعبّد به ظن مشکوک الحجیه 183
- تمسک به عقل برای اثبات حرمت تعبد به ظن مشکوک الحجیه 184
- عدم تطبیق مدعای شیخ با دلیلشان 184
- تفکیک بین حجیت و عدم جواز استناد به شارع 185
- اشاره 188
- تسامحی بودن استعمال کلمۀ حجیت درباره ظن انسدادی بنابر حکومت 189
- معنای حجیت شک قبل الفحص در باب برائت 191
- معنای حجیت ایجاب احتیاط نزد اخباریین 192
- عدم حجیت شک و برگشت حجیت به علم اجمالی 192
- اشاره 194
- تمسک به استصحاب عدم حجیت برای اثبات حرمت تعبد به ظن 194
- اشکال شیخ(ره) به استصحاب عدم حجیت 195
- عدم نیاز به اثر شرعی با وجود حکم شرعی در استصحاب 196
- عدم اختصاص استصحاب در احکام شرعیه به احکام خمسه 197
- تقسیم اشیاء از نظر اثر آنها 198
- تقدّم استصحاب عدم حجیت بر قاعدۀ حرمت اسناد الی الله بغیر علم 199
- اشاره 201
- جمع بین کلام مرحوم آخوند و مرحوم شیخ در استصحاب عدم حجیت 201
- حقیقت تشریع 202
- معنای اسناد«ما لم یعلم من الله الی الله» و فرق آن با تشریع 203
- بررسی امارۀ مشکوکه الحجیه از جهت اسناد الی الله 204
- بررسی امارۀ مشکوکه الحجیه از جهت تشریع بودن 205
- حجیت ظواهر کلمات شارع 207
- اشاره 207
- مقتضای مراجعه به عقل نسبت به امارۀ مشکوکه الحجیه 208
- عدم منجزّیت و معذّریت امارۀ مشکوکه الحجیه 208
- اثبات حجیت ظواهر کلمات شارع 209
- خصوصیت کتاب الله 210
- اتکای عقلا بر ظواهر کلمات در تمام امورشان 212
- اشاره 214
- دلالات الفاظ 214
- انواع دلالات الفاظ 215
- دلالت تصوریه و شروط آن 215
- دلالت تصدیقیه و خصوصیات چهارگانۀ آن 216
- عدم اشتمال کلام بر قرینۀ متصله 217
- تفکیک بین ارادۀ استعمالیه با ارادۀ جدّیه 218
- عدم اشتمال کلام بر قرینۀ منفصله 219
- اثبات اصل صدور روایات از معصومین(علیهم السلام) 221
- اشاره 221
- عدم اشکال در صدور کتاب الله 221
- فهم مراد استعمالی الفاظ 223
- فرق بین هزل و تقیه 224
- فهم جهت صدور روایات 224
- اثبات تطبیق ارادۀ استعمالیه با ارادۀ جدّیه 225
- مقتضای اصل در شک در مراد استعمالی متکلم 227
- اشاره 227
- فرق بین مبنای مشهور و مقتضای تحقیق در شک در مراد استعمالی 228
- بررسی جریان اصاله عدم القرینه 229
- خلط بین مراد جدی و مراد استعمالی در کلام محقق خراسانی(ره) 230
- بررسی معنای اصاله الظهور 231
- خصوصیت کلمات معصومین از نظر جریان اصول لفظیه 232
- اشاره 234
- عدم تفاوت بین افادۀ ظن شخصی به مراد متکلم و عدم افاده 234
- مقتضای مراجعه به عقلا در فهم ظهورات کلمات 235
- عدم تفاوت بین«من قصد افهامه» و غیر او 235
- عدم تفاوت بین ظواهر کتاب و ظواهر روایات معصومین 235
- دلیل اختصاص ظهورات به من قصد افهامه 237
- تفصیل بین«من قصد افهامه» و غیر آن 237
- احتمال وجود قرینۀ حالیه برای من قصد افهامه 238
- عدم فرق بین«من قصد افهامه» و غیر آن از نظر بنای عقلا 241
- اشاره 241
- مؤیّد فقهی برای عدم فرق بین«من قصد افهامه» و غیر آن 242
- خلط بین مخاطب و«من قصد افهامه» 243
- هدف ائمه در افهام همه، حتی آیندگان 245
- بررسی حجیت ظواهر کتاب الله 246
- اشاره 248
- اتحاد رویۀ شارع در تفهیم و تفهم با مردم 248
- لازمۀ کتاب هدایت بودن قرآن و اتحاد شارع با مردم در تفهیم و تفهم 249
- ظاهر بودن الفاظ قرآن لازمۀ معجزه بودن آن 250
- بدیهی بودن ظهور آیات تحدّی 251
- ملازم بودن تحدّی با فهم ظهورات 252
- اشاره 255
- تمسّک به روایات برای اثبات حجیت ظواهر کتاب 255
- روایات آمره به عرضه اخبار بر قرآن 257
- خروج عام و خاص و مطلق و مقید از دائره مخالفت با ظهور 258
- ارجاع شروط بر قرآن 259
- توجیه حجیت کلام ائمه در صورت مخالفت با ظاهر قرآن 259
- استشهاد ائمه به ظاهر قرآن 260
- اشاره 263
- ادلۀ اخباریین بر انکار حجیت ظواهر کتاب 263
- روایات ناهیه از تفسیر قرآن به رأی 263
- خروج حمل لفظ بر معنای ظاهرش از تفسیر 264
- معنای تفسیر به رأی 265
- استدلال به قرآن برای انکار حجیت ظواهر آن 266
- عدم شمول کلمۀ متشابه نسبت به حمل لفظ بر معنای ظاهرش 267
- بطلان تمسک به ظاهر کتاب برای بطلان حجیت ظاهر آن 268
- اشتمال قرآن بر مطالب عالیه و غامضه 270
- اشاره 270
- برخورد ائمه با مدعیان تفسیر و فهم قرآن 271
- شرط عمل به ظاهر قرآن 272
- قابل فهم بودن کثیری از قرآن برای اکثر مردم 273
- اختصاص فهم تمام خصوصیات قرآن به ائمه معصومین(علیهم السلام) 274
- وجود علم اجمالی به مخصّصات و مقیّدات برای قرآن 276
- اشاره 276
- ادعای تحریف قرآن 277
- انکار محققین شیعه نسبت به مسألۀ تحریف قرآن 279
- اختلاف قراءات قرآن و عدم حجیت آن 280
- الاجماع 283
- بررسی حجیت اجماع منقول به خبر واحد 284
- حجیت اجماع 284
- اشاره 284
- سرّ قرار دادن اجماع در ردیف ادلۀ اربعه 285
- دلیل عامه بر حجیت اجماع 286
- تأمّل در حجیت خبر واحد در موضوعات 287
- معنای«لا تجتمع» طبق مناسبت حکم و موضوع 288
- کیفیت کشف اجماع از موافقت معصوم 291
- اشاره 291
- کشف رأی معصوم از طریق اجماع دخولی 292
- عدم زیان مخالفت معلوم الحال ها به اجماع دخولی 293
- اجماع تشرّفی 294
- وجه عدم حجیت اجماع تشرّفی 296
- اشاره 299
- خصوصیت اجماع لطفی 299
- معنای قاعده لطف 300
- عدم وجوب لطف بر امام معصوم(علیه السلام) 301
- کشف اجماع از وجود دلیل معتبر نزد مجمعین 303
- امکان عدم تمامیت دلیل معتبر قدما نزد متأخرین 304
- نرسیدن دلیل معتبر به دست متأخرین 304
- ملازمه عادیه بین قول مرئوسین و رضایت رئیس 306
- اشاره 306
- ملازمۀ عادیه بین قول علما و رضایت معصوم(علیه السلام) 307
- اشکال نائینی(ره) بر وجود ملازمه عادیه بین قول امام و علما و پاسخ آن 308
- تقسیم مسائل فقهیه نزد مرحوم آقای بروجردی 309
- قبول ملازمه عادیه بین قول علما و رضایت معصوم در مسائل اصلیه 310
- بررسی شمول ادلۀ حجیت خبر واحد نسبت به نقل اجماع 313
- اشاره 313
- بنای عقلا 313
- محدودیت بنای عقلا در عمل به خبر ثقه 315
- خصوصیت بنای عقلا در عمل به خبر ثقه 316
- عدم احراز بنای عقلا در عمل به اخبار غیر متعارفه 318
- عدم شمول بنای عقلا نسبت به نقل اجماع 319
- مقتضای رجوع به بنای عقلا در حجیت اجماع منقول 320
- اشاره 320
- انواع نقل اجماع از نظر نقل سبب و مسبب 321
- قسم نقل اجماع به صورت نقل سبب 322
- شمول بنای عقلا نسبت به نقل سبب در نقل اجماع 323
- اشکال محقق اصفهانی ره در صورت نقل جزء سبب 324
- اختلاف ناقل و منقول الیه در مقدار سببیت سبب در کشف قول امام(علیه السلام) 324
- عدم لزوم تمام العله برای مدلول های التزامی 325
- شهرت فتوایی، عملی و روائی 328
- بررسی حجیّت شهرت فتوائیه و شهرت عملی 329
- اشاره 329
- حجیّت شهرت فتوایی و عملی 329
- نسبت بین شهرت روائیه و شهرت فتوائیه 330
- معنای شهرت فتوائیه 331
- کیفیت تمسک به مقبوله ابن حنظله برای حجیت شهرت فتوائیه 332
- بررسی معنای«المجمع علیه» در مقبوله ابن حنظله 333
- قرائن بر مراد نبودن شهرت فتوائیه در مقبوله ابن حنظله 334
- اشاره 336
- مقتضای تعلیل در مقبولۀ عمر بن حنظله 336
- کاربرد شهرت روائیه 337
- اشکال تصور تعارض دو شهرت من حیث الفتوی 338
- کیفیت تصور دو شهرت متعارض من حیث الفتوی 339
- اشکال وجود روایت در شهرت فتوائیه 340
- اشعار وصف به علیّت 341
- القاء خصوصیت از شهرت روائیه 342
- شمول مقبوله ابن حنظله نسبت به شهرت فتوائیه 344
- اشاره 344
- استفادۀ حجیت شهرت فتوائیه از مقبولۀ عمر بن حنظله 345
- مقدار کاربرد مقبوله ابن حنظله نسبت به کتب فقهی قدما 346
- توسعۀ حجیت شهرت نسبت به شهرت فتوائیه نزد متأخرین 347
- خصوصیت تعلیل مقبوله ابن حنظله نزد محقق نائینی 348
- اشاره 351
- عدم استفاده عموم از الف و لام«المجمع علیه» 352
- علم و اطمینان و«لا ریب فیه» عرفی 352
- تمسک به اولویت شهرت فتوائیه و عدم تمامیت آن 355
- حجیت خبر واحد 357
- حجیت خبر واحد از اهم مسائل علم اصول 358
- حجیت خبر واحد 358
- اشاره 358
- اقسام ثلاثۀ خبر 359
- دخول خبر مستفیض در بحث خبر واحد 360
- کیفیت اصولی بودن بحث از مسأله خبر واحد 361
- مقدّم بودن بحث از دلیلیت دلیل بر بحث از خود دلیل 362
- توجیه صاحب فصول برای اصولی دانستن بحث خبر واحد 362
- توجیه مرحوم شیخ ره برای اصولی دانستن بحث خبر واحد 363
- تغییر در موضوع و محمول مسألۀ اصولی 363
- خروج ثبوت تکوینی سنّت از محل نزاع 364
- منکرین حجیت خبر واحد 366
- اشاره 366
- تمسّک منکرین حجیت خبر واحد به قرآن 367
- عدم اختصاص آیۀ«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ» به امور اعتقادی 368
- تخصیص آیۀ«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» به ادله حجیت خبر واحد 369
- عدم ابای آیۀ«إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً» از تخصیص 370
- ورود و حکومت، تخصیص و تخصص 373
- ورود ادلۀ حجیت خبر واحد بر آیات ناهیه از اتباع ظن 373
- اشاره 373
- معنای تخصّص 374
- معنای تخصیص 374
- معنای ورود و فرق آن با حکومت 375
- معنای حکومت یک دلیل بر دلیل دیگر 376
- فرق بین حکومت و تخصیص 377
- ورود ادلۀ حجیت خبر واحد بر آیات ناهیه از اتباع غیر علم 380
- اشاره 380
- معنای علم مأخوذ در آیات ناهیه از اتباع غیر علم 381
- قطعی بودن خبر واحد از بعد دلیل حجیت آن 382
- جدا کردن ادلۀ حجیت خبر واحد از حیث تقدّم بر آیات ناهیه 384
- تخصص داشتن ادله حجیت خبر واحد نسبت به آیات ناهیه 384
- کیفیت تقدّم ادلۀ حجیت خبر واحد بر آیات ناهیه نزد محقق نائینی(ره) 387
- اشاره 387
- لزوم دور از رادعیت آیات ناهیه نسبت به سیره نزد محقق نائینی ره 388
- عدم استفادۀ القای احتمال خلاف از ادلۀ حجیت خبر واحد 389
- مقتضای حجیت امارات نزد شارع 390
- اشاره 392
- علت رجوع عقلا به خبر ثقه 392
- عدم لزوم دور از رادعیت آیات ناهیه نسبت به سیره عقلا 393
- تصور دور در صورت مخصص بودن سیره نسبت به آیات ناهیه 394
- فرق بین رادعیت و مخصصیت سیره نسبت به آیات ناهیه 394
- عدم تصور حکومت سیره نسبت به آیات ناهیه 395
- تمسک منکرین حجیت خبر واحد به روایات 397
- اشاره 397
- ادلۀ منکرین حجیت خبر واحد 397
- عدم امکان تمسک به خبر واحد برای نفی حجیت خبر واحد 398
- معنای مخالفت خبر با کتاب الله 399
- لازمۀ تواتر اجمالی 399
- جمع بین اخبار ناهیه از عمل به خبر واحد 401
- جواب از تمسک منکرین حجیت خبر واحد به اجماع 402
- تمسک منکرین حجیت خبر واحد به اجماع 402
- تمسک منکرین حجیت خبر واحد به عقل 403
- تمسک قائلین حجیت خبر واحد به کتاب 405
- ادلۀ قائلین به حجیت خبر واحد 405
- اشاره 405
- تمسک به مفهوم وصف در آیه نبأ برای حجیت خبر واحد 406
- عدم تمامیت تمسک به مفهوم وصف در آیۀ نبأ 408
- فرق بین مفهوم شرط و مفهوم وصف 409
- عدم استفاده شدن علیّت منحصره در مفهوم وصف 409
- احترازی بودن، اصل در قیود 411
- اشاره 411
- معنای احترازی بودن قید 412
- تمسک به مفهوم شرط در آیه نبأ 413
- شرط مفهوم داشتن قضیۀ شرطیه 413
- شبیه بودن آیۀ نبأ به مثال«ان رزقت ولدا فاختنه» 414
- کیفیت تصور مفهوم شرط در آیه نبأ نزد محقق خراسانی 415
- عدم ظهور آیه در کلام محقق خراسانی 416
- اشاره 418
- کلام محقق نائینی(ره) در تأیید مفهوم داشتن آیه نبأ 418
- عدم ظهور آیه نبأ در اعطای ضابطۀ کلیه 419
- اشکال تعدد جزاء عند تعدد شرط در آیۀ نبأ 421
- اشاره 424
- اشتراک خبر عادل و فاسق در علت مذکور در آیه نبأ 425
- علت ذکر کلمۀ فاسق در آیۀ نبأ 426
- جواب از اشکال ذکر علت در قضیه شرطیه در آیۀ نبأ 427
- تقدم مفهوم بر عمومیت علت 428
- مانعیت علت از انعقاد مفهوم 429
- جلوگیری از لزوم لغویت در مفهوم 429
- خروج نبأ علم آور از آیۀ نبأ و مفهوم نداشتن آیه در صورت تعارض 430
- اشاره 432
- حکومت مفهوم آیه نبأ بر تعلیل آیه نزد محقق نائینی(ره) 432
- عدم تلازم بین حجیت و علم تعبدی بودن چیزی 434
- ملاک عمل عقلا به خبر ثقه 435
- اشکال در اصل ثبوت مفهوم برای آیه نبأ 435
- لزوم دور از تقدم مفهوم بر علت نزد محقق اصفهانی(ره) 437
- اشاره 439
- معنا کردن جهالت در آیۀ نبأ به سفاهت 439
- شهادت کتب لغت و آیه بر معنای جهالت 440
- استعمال جهل در مقابل عقل در لسان شارع 440
- حصول تبیّن با قیام بیّنه مقام علم 442
- اشکال خروج مورد از حکم در صورت مفهوم داشتن آیۀ نبأ 443
- اشاره 446
- جواب محقق نائینی(ره) از اشکال خروج آیۀ نبأ از مورد خودش 446
- معنای اتحاد قضیۀ مفهومیه و منطوقیه در موضوع 447
- ملاک بودن عمل کردن به خبر فاسق برای ملامت در آیه نبأ 448
- حجیت قول عادل در موضوعات نزد عقلا 449
- عدم فرق بین خبر عادل در موضوعات و احکام در زمان نزول آیۀ نبأ 450
- اختصاص داشتن نبأ به امور خطیره و مهمه 453
- اشاره 453
- استعمال نبأ در مطلق خبر 454
- دخول مقام در امور مهمه 455
- اهمیت مطالعه و تدبّر در قرآن 455
- اشکالات عمومی به مطلق ادلۀ حجیت خبر واحد 457
- تعارض ادلۀ حجیت خبر واحد با آیات ناهیه از اتباع غیر علم 457
- اشکال تعارض آیات ناهیه از اتباع غیر علم با ادلۀ حجیت خبر واحد 457
- اشاره 457
- لزوم عدم حجیت خبر واحد از ادلۀ حجیت خبر واحد 458
- تعارض بین اجماع سید مرتضی(ره) و اجماع شیخ(ره) بر حجیت خبر واحد 459
- لازم آمدن عدم حجیت خبر سید از خود خبر سید مرتضی 460
- تقدیم عمل به تمام اخبار بر عمل به خبر سید 460
- عدم انحصار بین عمل به خبر سید و عمل به بقیه اخبار 461
- اشاره 464
- جواب مرحوم آخوند(ره) از اشکال شمول خبر سید نسبت به خود خبر سید 464
- اجماع سید بر عدم حجیت مطلق خبر واحد 465
- عدم شمول ادلۀ حجیت خبر واحد نسبت به اخبار مع الواسطه 466
- عدم انصراف ادله حجیت خبر واحد از اخبار مع الواسطه 467
- عدم وجود واسطه زیاد بین صاحبان کتب اربعه و ائمه معصومین(علیه السلام) 468
- اختصاص انصراف به ادله لفظیه 469
- اشاره 471
- عدم شمول ادلۀ حجیت خبر واحد نسبت به اخبار مع الواسطه 471
- عدم لزوم حکم شرعی بودن یا موضوع حکم شرعی بودن خبر 473
- منتهی شدن اخبار مع الواسطه به قول الامام 474
- شرط موضوع خارجی در صورت مخبربه واقع شدن 475
- لزوم استحاله از بودن«صدّق العادل» اثر شرعی برای خودش 476
- جواب مرحوم نائینی(ره) از تقریب سوم اشکال اخبار مع الواسطه 478
- اشاره 478
- عدم اختصاص جواب مرحوم نائینی(ره) به مبنای خودشان 480
- وجوب تقدّم موضوع بر حکم 481
- بودن ادلۀ حجیت خبر واحد بنحو قضیۀ حقیقیه 483
- وجود اقرار بر اقرار و بیّنه بر بیّنه در فقه 483
- اسقاط وسائط اخبار در نظر عرف 484
- اشاره 486
- کیفیت استدلال به آیه نفر برای حجیت خبر واحد 486
- استدلال به آیه نفر 486
- معنای استفهام و لیت و لعل درباره خداوند تعالی 487
- داعی انشای لیت و لعل درباره خداوند متعال 489
- طریقۀ استفادۀ وجوب حذر از آیۀ نفر نزد محقق خراسانی(ره) 489
- اشاره 492
- ملازمۀ بین محبوبیت حذر و وجوب آن 492
- استفادۀ وجوب حذر از لولای تحضیضیه 494
- کیفیت استفاده اطلاق وجوب حذر به دنبال انذار 495
- کیفیت استفادۀ حجیت خبر واحد فی الجمله از آیۀ نفر 495
- لزوم برگشت اجماع مرکب به اجماع بر عدم فصل 496
- عدم ملازمه بین رجحان حذر و وجوب آن 498
- طریقۀ استفادۀ وجوب از«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» 500
- اشاره 500
- عدم امکان تعلق خطاب به امور نفسانیه 501
- امکان ارادۀ حذر قلبی از«لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» 502
- لزوم دقت بیشتر در آیات قرآن 503
- معنای متناسب با ظاهر آیۀ نفر 504
- تفسیر منقول از ابن عباس درباره آیۀ نفر و دلیل ضعف آن 505
- اشاره 507
- طریقۀ استفاده وجوب انذار در نظر محقق نائینی(ره) 508
- تمسک به اصاله العموم و اصاله الاطلاق و فرق آن 509
- عدم استفاده اطلاق وجوب قبول قول منذر از آیۀ نفر 511
- اصاله حمل المتکلم علی مقام البیان 512
- اشاره 514
- طریقه اثبات اطلاق وجوب تحذر در آیه نفر 514
- بررسی معنای آیه نفر با توجه به سیاق آن 515
- معنای اصل در مقام بیان بودن متکلم 515
- معنای تحذّر و معنای مناسب آن با آیه 517
- نفسانی بودن تحذّر 518
- شاهد بر عدم اطلاق وجوب حذر در آیۀ نفر 519
- استدلال به آیه نفر بر وجوب معرفت امام 520
- استدلال به آیۀ ذکر بر حجیت خبر واحد 521
- تمسک به آیۀ«فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ» برای حجیت خبر واحد 521
- اشاره 521
- احتمال ثبوت نبّوت به خبر واحد 522
- اختصاص آیۀ ذکر به مسائل اعتقادی 522
- دلالت آیه بر تحصیل علم و عدم کفایت ظن 523
- احتمال کفایت علم تعبّدی نزد محقق اصفهانی(ره) 524
- عدم تناسب علم تعبدی با علم وجدانی در«إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» 525
- بعد مسألۀ تعبّد در ما نحن فیه 525
- کیفیت تمسک به اخبار علاجیه برای حجیت خبر واحد 528
- اشاره 528
- تمسک به روایات برای حجیت خبر واحد 528
- تمسک به روایات آمره به رجوع به ثقات 529
- روایات آمره به رجوع به افراد خاص 529
- اشکال تمسک به اخبار برای حجیت خبر واحد 530
- روایات آمره به ضبط و حفظ احادیث 530
- تواتر لفظی، معنوی، اجمالی 531
- اشاره 533
- انکار تواتر اجمالی از نظر محقق نائینی(ره) 533
- جواب نقضی به مرحوم نائینی(ره) از طریق علم اجمالی 534
- برگشت تواتر اجمالی به تواتر معنوی 534
- موارد استفادۀ از تواتر اجمالی 535
- بررسی تواتر معنوی و تحقق آن در طوایف اربعه روایات 536
- عدم فرق بین تواتر معنوی و تواتر اجمالی در ما نحن فیه 537
- اشاره 539
- قدر متیقن روایات داله بر حجیت خبر واحد نزد محقق نائینی(ره) 539
- قدر متیقن روایات داله بر حجیت خبر واحد نزد امام راحل(ره) 541
- احتمال دخالت خصوصیت کثرت نقل راوی 542
- توقف تمسک به اجماع منقول بر اثبات حجیت خبر واحد 544
- اشاره 546
- استدلال به اجماع بر حجیت خبر واحد 546
- تمسک به اجماع محصّل برای اثبات حجیت خبر واحد 546
- عدم اعتبار اجماع مدرکی 547
- توقف اجماع محصّل بر تمامیت اجماع دخولی 547
- تحصیل اجماع بر حجیت خبر واحد با فرض انسداد باب علم 548
- تمسک به اجماع عملی فقها برای اثبات حجیت خبر واحد 550
- عدم اعتبار اجماع عملی با وجود اختلاف در مبانی مجمعین 551
- اجماع عملی بر حجیت خبر واحد 553
- استدلال به دلیل عقل بر حجیت خبر واحد 553
- اشاره 553
- برگشت اجماع عملی به سیرۀ عقلا 554
- تمسک به دلیل عقل برای حجیت خبر واحد 555
- لازمۀ علم اجمالی به صدور بعضی از روایات 556
- برگشت دلیل عقل به اصاله الاشتغال 556
- ضرورت عمل به روایات برای به دست آوردن خصوصیات عبادات 557
- برگشت تقریر دوم دلیل عقل به اصاله الاحتیاط 558
- تمسک به حدیث ثقلین برای اثبات حجیت خبر واحد 560
- اشاره 560
- عدم تطبیق دلیل صاحب حاشیه در اثبات حجیت خبر واحد با مدعای ما 561
- برگشت دلیل صاحب حاشیه بر اثبات حجیت خبر واحد به دلیل اول و دوم 562
- توجیه مرحوم آخوند از کلام صاحب حاشیه برای اثبات حجیت خبر واحد 562
- وجوب اتباع مظنون السنه 563
- فرق بین قرآن و سنّت از نظر حجیت مظنه 564
- عدم اعتبار حصول ظن از خبر واحد 565
- استدلال به بنای عقلا بر حجیت خبر واحد 567
- اشاره 567
- تمسک به بنای عقلا برای حجیت خبر واحد 567
- قدمت بنای عقلا و مسائل عقلائیه 568
- احتمال رادعیت آیات ناهیه از اتباع غیر علم از بنای عقلا 570
- عدم ردع شارع از بنای عقلا بر عمل به خبر ثقه 570
- نیاز به رادع صریح از بنای عقلا بر عمل به خبر ثقه 571
- کفایت عدم ردع شارع از سیره عقلا بر عمل به خبر ثقه 573
- اشاره 573
- تأیید عملی ائمۀ نسبت به سیره عقلا بر عمل به خبر ثقه 574
- اهتمام ائمه(علیهم السلام) و روات به ضبط و نقل روایات 575
- استفاده تأیید سیره عقلا از برخورد ائمه با فقهای عامه 576
- کفایت ثبوت وثاقت نوعیه راوی 578
- اشاره 580
- توثیق خاص و توثیق عام اهل خبره نسبت به رواه 581
- کفایت توثیقات عامه نسبت به روات در صورت عدم معارض 582
- عدم حجیت خبر واحد در موضوعات 583
- عدم تمامیت دلیل انسداد بعد از تمامیت حجیت خبر واحد 585
- مباحث اصول عملیه اصل برائت 586
- مباحث اصول عملیه 587
- اصول عملیه 587
- اشاره 587
- فرق بین اصاله الطهاره و اصاله الحلیه 588
- ملاک عملی بودن یک اصل 589
- اقسام شک در تکلیف و اختلاف نظر شیخ(ره) و آخوند(ره) 590
- فرق بین شبهۀ حکمیه و موضوعیه 591
- اصاله البرائه 593
- اشاره 593
- محل نزاع بین اصولیین و اخباریین در باب برائت 593
- کیفیت وجود بیان در موارد اجرای برائت از نظر اخباریین 594
- وجود بیان در موارد شبهه محصوره 595
- محل اختلاف و اتفاق اخباریین و اصولیین در قاعده قبح عقاب بلا بیان 596
- مبحث اصاله البرائه 596
- اشکال به استدلال به آیۀ«وَ ما کُنّا مُعَذِّبِینَ» برای اثبات برائت 597
- تمسک به کتاب برای اثبات برائت 597
- عدم اختصاص آیه به امتهای گذشته 598
- استدلال به آیات بر اصاله البرائه 600
- اشاره 600
- عمومیت آیۀ«وَ ما کُنّا مُعَذِّبِینَ» نسبت به عذاب اخروی و دنیوی 600
- استدلال به اولویت قطعیه در آیۀ«وَ ما کُنّا مُعَذِّبِینَ» 601
- عدم ملازمه بین نبودن عذاب با عدم استحقاق آن 601
- ارادۀ نفی عذاب از کلمۀ نفی استحقاق عذاب در کلمات اصولیین 602
- کنایه بودن بعث رسل از بیان حکم 604
- اختصاص آیه به اتمام حجت بر امم سابقه 604
- اشاره 606
- تمسک به آیۀ«لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها» برای اثبات برائت 606
- معنا کردن(ما) موصوله در آیه به معنای تکلیف 607
- احتمالات موجوده در معنای آیۀ«لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها» 607
- معنا کردن(ما) موصوله به معنای مال 608
- معنا کردن مای موصوله در آیه به معنای فعل مکلف 609
درس هفتاد و هفتم
اشاره
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.
تعبّد به ظن در حال انسداد باب علم
در مقام جواب از این محظور مهمی که در رابطۀ با تعبّد به مظنه و خبر واحد وجود دارد که عبارت از القاء در مفسده و یا تفویت مصلحت بود، عرض کردیم: ما دو صورت را فرض می کنیم؛ یک صورت، صورت انفتاح باب علم بود که این صورت را در جلسه قبل ملاحظه فرمودید که با فرض انفتاح، راهی نیست برای اینکه شارع تعبّد به خبر واحد را کنار بگذارد برای آن مشکلاتی که عرض شد.
تعبّد به ظن در حال انسداد باب علم
و اما در صورت انسداد باب علم مثل زمان ما که باب علم منسد است و راههایی که برای ما وجود دارد، برای خود مجتهدین، همه راههای ظنی است مثل خبر واحد و امثال ذلک، برای