سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 78

وظیفه این است که کل احد برود سراغ آن مرجع خودش و مسأله را از خود او سؤال کند و از زبان خود او بشنود؟! آیا چنین چیزی می شود؟! با وجود این همه رساله و حجیت نقل ناقلین، معذلک یک مشکلات عجیبی وجود دارد که اگر کسی وارد بشود و لو در یک بخشی، می فهمد که چه قدر مشکلات هست که انسان حتی پاسخگوی تلفنها هم نمی تواند باشد، تا چه برسد به اینکه استفتاءات را یکی بعد از دیگری جواب بدهد.

این اصلا یک مطلب غیر صحیحی است، و یک مطلبی نیست که عقلاء و عقل حتی آن را بپذیرد. لذا از شیخ انصاری(اعلی الله مقامه الشریف) واقعا انسان تعجب می کند که در صورت انفتاح باب علم ایشان قبول کرده که تعبّد به خبر واحد قبیح است! «ایها الشیخ الاعظم! اذا ابتلی رجل خراسانی بمسأله علی قولکم یجب علیه ان یسافر) هزار فرسخ تا مدینه برود برای اینکه یک مسأله را از امام سؤال کند! حالا فرض کنیم مشکلات سیاسی و مسائل دیگر هم در جنب آن وجود ندارد، ولی آیا می شود کسی ملتزم به این معنا بشود؟! همه پیروان أئمه که در مدینه جمع نبودند، در عربستان جمع نبودند. پیروان أئمه از خراسان گرفته تا حجاز و عراق و مصر و امثال ذلک وجود داشتند. لذا گویا شیخ بزرگوار، جوانب مسأله را بررسی نکرده اند و قبول کرده اند که در صورت انفتاح، تعبّد به خبر واحد«یکون قبیحا» و لازمه قبح، استحاله است برای اینکه امر قبیح«لا یکاد یصدر من الشارع الحکیم» لذا مسأله استحاله مطرح می شود.

زمان انسداد باب علم و مصلحت سلوکیه شیخ

اما در زمان انسداد، (عمده این جهت است) مرحوم شیخ اصطلاحا قائل به مصلحت سلوکیه شده اند که اجمال معنای مصلحت سلوکیه، عبارت از این است که خود پیروی و تطبیق عمل بر طبق خبر واحد عادل، دارای مصلحت است و به استناد آن مصلحت، شارع ما را به خبر واحد، متعبّد کرده و این مصلحت به اندازه ای است که اگر مصلحت واقع از جیب انسان برود یا گرفتار وقوع در مفسده بشود، این مصلحت آنچه را که از کف انسان خارج می شود را جبران و تدارک می کند. مرحوم شیخ برای جواب از این محظور، یک مصلحت سلوکیه ای به این معنا ذکر کرده اند.

لکن مرحوم محقق نائینی(ره) کلام ایشان را توضیح داده اند و احتمالاتی در کلام مرحوم، شیخ(ره) ذکر کرده اند که البته یکی دو احتمالش مسلّم خلاف آن چیزی است که ظاهر کلام