سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 83

جمعه یک مصلحت به اصطلاح صد درجه را احداث می کند؟ پیداست که قطع نمی تواند اثری را روی نماز جمعه بگذارد. قیام خبر واحد هم همین طور است. اگر زراره اخبار کرد به اینکه امام صادق(صلوات الله علیه) «قال: ان صلاه الجمعه واجبه» و فرض کردیم این خبر، غیر صحیح است و فرضا امام صادق این قول را نفرموده اند، آیا مجرد خبر واحد عادل در واقعیت نماز جمعه تغییری ایجاد می کند؟ پیداست که این یک مسأله، واضح البطلان است و نمی شود کسی این معنا را ملتزم بشود. لذا مراد شیخ انصاری(اعلی الله مقامه الشریف) هم این نوع ثانی نیست.

تصحیح تعبّد به امارات از طریق مصلحت سلوکیه

مراد ایشان، این احتمال سوم است: احتمال سوم این است که بگوییم: قیام اماره در نماز جمعه مصلحت ایجاد نمی کند، اگر به حسب واقع، واجب نباشد، مجرد قیام اماره، آن را دارای یک مصلحت صد درجه نمی کند. پس چه چیزی مصلحت فائته واقعیه را در موارد فوت جبران می کند؟ تعبیر شیخ این است که این سلوک اماره، پیروی کردن از اماره، به تعبیر دیگر: با اماره، برخورد واقع کردن و معامله کردن با اماره معامله الواقع، یک مصلحتی در این برخورد، این سلوک، این تطبیق العمل علی طبق الاماره در زمان انسداد باب علم وجود دارد که آن مصلحت فائته واقعیه را جبران می کند و دیگر هیچ شائبه تصویب هم در آن وجود ندارد برای اینکه در مسأله تصویب چه تصویب اشعری و چه تصویب معتزلی، مسأله این بود که قیام اماره، یک مصلحت کامله ای را در مؤدی احداث می کند، اما در این فرض اخیر، قیام اماره در نماز جمعه هیچ مصلحتی را احداث نمی کند و شأنش مصلحت آفرینی در مؤدی نیست، بلکه همین مقدار که انسان از خبر واحد تبعیت بکند، عمل خودش را بر طبق خبر واحد انجام بدهد، دارای مصلحتی است که اگر مصلحت واقع از جیب انسان رفت، در موارد مخالفت اماره للواقع، این مصلحت فوت شده را جبران می کند.

ظاهر کلام شیخ هم همین معنا است، و الاّ دو احتمال اول را خود شیخ هم بصراحت، نفی می کند، خود شیخ هم تصریح می کند به اینکه روایات متواتره و اجماع قائم شده بر اینکه احکام واقعیه«یشترک فیها العالم و الجاهل» و از کلمات خود ایشان هم استفاده می شود که مسأله قیام اماره، نماز جمعه را تغییر نمی دهد. نماز جمعه علی ما هی علیه بحسب الواقع است. اگر در واقع مصلحت لازمه داشته باشد، با قیام اماره، تغییری نمی کند، و اگر هم نداشته