سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 85

تحفظی نسبت به احکام الهیه وجود داشته باشد.

ملاک مراجعۀ عقلا به خبر واحد

اگر این طور شد که شارع حتی یک اماره معتبره شرعیۀ خاصه ندارد، بلکه جمیع امارات شرعیه، امضای همان چیزی است که عند العقلا مطرح است، امضای همان مسأله ای است که متداول بین العقلا است، ما وقتی به عقلا مراجعه می کنیم، می گوییم: ایها العقلا! روی چه ملاکی به خبر ثقه ترتیب اثر می دهید؟ اگر یک وقت خبر ثقه، مخالف با واقع درآمد، شما عقلا چه کار می کنید و چه عکس العملی نشان می دهید؟

آیا عقلا در جواب ما می گویند: اگر یک خبر ثقه ای مخالف با واقع شد، ما باید از جای دیگری یک مصلحتی درست بکنیم که این مصلحت آن مصلحت فائته را تدارک بکند؟ یا می گویند: وقتی که باب علم برای انسان منسد است باید راههای را که غالب المطابقه للواقع است را طی کرد صرفا به عنوان طریقیت، مثل طریقیت قطع، منتها طریقیت قطع، یک طریقیت عقلیه است، اما طریقیت خبر ثقه، یک طریقیت عقلائیه است. می گویند: ما چه کنیم؟ وقتی که دستمان از علم کوتاه است و حتما هم باید مقصد خودمان را تعقیب بکنیم، آیا برای رسیدن به مقصد، بهتر از این می توانیم تصور بکنیم که یک طریقی را انتخاب بکنیم که صدی هفتاد، صدی هشتاد، مطابق با واقع باشد؟ اما نسبت به آن مواردی که مخالفت با واقع دارد، چیزی در جیب ما نمی رود، چیزی جایگزین مصلحت فائته واقعیه نمی شود، و راهی هم غیر از این نیست ولی غیر از این، چه کار کنیم؟

اگر عقلا از ما سؤال کنند که به نظر شما ما چه کار بکنیم که بهتر از این راه باشد؟ می بینیم هیچ راهی بهتر از این تصور نمی شود. لذا اگر ما بخواهیم این مصلحت سلوکیۀ مرحوم شیخ بزرگوار انصاری را قائل بشویم، فرع این است که یک تعبّدی بالخصوص نسبت به امارات در دائره شرع داشته باشیم اما اگر دیدیم که شارع عقلا را متابعت کرده، منتها بعضی از جاها به قیاس که رسیده گفته: دورش را قلم بگیر، به فتوای مجتهد که رسیده گفته: «اذا لم یکن عادلا» این مورد اعتماد نیست، دور آن را قلم بگیر، اما آنجاهایی که قبول کرده، همان جاهایی است که مسلّم عقلا هم قبول دارند و مسأله، مسأله امضا و تبعیت است نه مسأله تأسیس و ابتکار و وقتی که مسألۀ تبعیت شد، ما می بینیم از عقلا اگر بپرسیم که مصلحتی به نام مصلحت سلوکیه وجود دارد؟ چه بسا مواجه با مضحکه و خنده آنها بشویم! مصلحت سلوکیه یعنی چه!؟