سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 90

یک علتی دارد«یصلی صلاه الجمعه لانّ الاماره قائمه علی وجوبها». ممکن است مرحوم شیخ بگوید که مصلحت قیام به همین وصف دارد، قیام به همین عنوان دارد کما اینکه در باب تقلید اگر صرف عمل باشد، مطابقت العمل باشد، کفایت نمی کند، بلکه استناد، لازم است تا عنوان تقلید، تحقق پیدا بکند. ممکن است مرحوم شیخ هم در اینجا این طور بفرماید: آن نماز جمعه ای مصلحت فائته نماز ظهر را جبران می کند که«یؤتی بها مستندا الی قیام الاماره» و الاّ اگر صلاه الجمعه خالی از این عنوان تطبیق بر اماره باشد و خالی از عنوان تبعیت از اماره باشد، همین نماز جمعه لیس بشیء. لذا اگر کس دیگری به غیر عنوان مسأله تبعیت از اماره، نماز جمعه را بخواند، هیچ گاه آن مسأله فائته واقعیه را جبران نمی کند.

گرچه ما دوره قبل این اشکال را پذیرفتیم، لکن می تواند کسی از ناحیه مرحوم شیخ دفاع بکند و با تشبیه مسأله به مسألۀ تقلید، یک عنوان خاصی را برای سلوک اماره و تطبیق العمل علی طبق الاماره قائل بشود.

مجزی نبودن اماره در صورت کشف خلاف

اشکال سومی که به مرحوم شیخ وارد شده، این است که در بحث اجزاء(که این بحث مفصل در جلد اول بحث شده و ما گذراندیم حالا هم بعید نیست که به تناسب باز این بحث پیش بیاید) محققین تقریبا این طوری تفصیل قائل شده اند که در باب قطع، اگر بعدا کشف خلاف شد این بلا اشکال لیس بحجه و این عملی که انجام داده لیس بمجز. اگر کسی قاطع بود به وجوب نماز جمعه مدتها هم نماز جمعه خواند، بعد معلوم شد که نماز جمعه حتی یکی از دو طرف واجب تخییری هم نیست، بلکه در روز جمعه هم همان ظهر تعیّن دارد. اگر کسی قاطع به خلاف واقع بود و مدتی هم علی طبق قطعه عمل کرد، ثمّ برای او کشف خلاف شد، این مسلّم است که لیس بمجز، و اعمال گذشته او به درد نمی خورد.

در باب اصول عملیه حالا یاکلّ آن یا قسمت مهم آن، مسأله اجزاء مطرح است که اگر کسی با استصحاب وضو، نماز خواند یا با استصحاب طهارت ثوب، نماز خواند، یا با استصحاب طهارت بدن، نماز خواند و بعد از مدتی کشف خلاف شد، اینجا نوعا قائل به اجزاء هستند و اینکه اعمالی که علی طبق استصحاب یا کثیری از اصول عملیه دیگر انجام می گیرد و لو بعد هم کشف خلاف بشود، یکون مجزیا. اما در باب امارات، اگر کسی علی طبق الاماره عمل کرد و بعد از مدتی، کشف خلاف شد، معلوم شد که این اماره، مخالف با واقع بوده، اینجا نوع