سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 122

است که چاره ای غیر از پذیرفتن آن وجود ندارد، می آییم سراغ«ما لا یعلمون»، این چیزی که این شخص مستدل به رخ ما کشید که آیا این«ما لا یعلمون» اختصاص به شبهات موضوعیه دارد یا عمومیت دارد؟ ما هم در جواب گفتیم: عمومیت دارد، هم شبهات موضوعیه را می گیرد، هم شبهات حکمیه را، او گفت: شما نمی توانید این حرف را بزنید، برای اینکه اگر این تعمیم را در«ما لا یعلمون» قائل بشوید لازم می آید که در اسناد رفع به «ما لا یعلمون» با اینکه اسناد واحد است بر این اسناد واحد هم مسألۀ حقیقت مطرح باشد هم مسألۀ مجاز، حقیقت بودن به لحاظ حکم مجهول و شبهات حکمیه و مجاز بودن به لحاظ فعل مجهول و شبهات موضوعیه.

معنای شمول«ما لا یعلمون» نسبت به شبهات موضوعیه و حکمیه

در جواب می گوییم: گفتیم: «ما لا یعلمون» هم شبهات حکمیه را می گیرد و هم شبهات موضوعیه را می گیرد، این معنایش چنین نیست که هردوی اینها مستعمل فیه هستند، مثل حرفی که دیروز آن شخص می زد که استعمال لفظ در اکثر از معنی تحقق پیدا کرده، نه، این معنایش این نیست که هم استعمل در شبهۀ حکمیه و هم استعمل در شبهۀ الموضوعیه، بلکه«ما لا یعلمون» در همان معنای ابهامی موصولی خودش استعمال شده است، چیزی را که نمی دانند، چیزی را که«لا یعلمونه» این است معنای«ما لا یعلمون»، (نکتۀ حساسش این است:) نفس همین عنوان، اسنادش مجازی است ولو اینکه در شبهات حکمیه اگر مسألۀ رفع در کار بیاید، رفع حقیقت است، اما ما کاری به شبهات حکمیه به عنوان مستعمل فیه نداریم، آن چیزی که اینجا مطرح است«ما لا یعلمون» است.

سؤال این است: آیا«ما لا یعلمون» حقیقتا برداشته شده؟ اگر«ما لا یعلمون» حقیقتا بخواهد برداشته شده باشد معنایش این است که چیزی که«لا یعلمون» اصلا وجود ندارد، در حالی که ما می دانیم که«ما لا یعلمون» وجود دارد و تحقق دارد، لذا نمی شود رفع متعلق به«ما لا یعلمون» که با عنوان«ما لا یعلمون» تحقق دارد رفع حقیقی و تکوینی باشد، حتما باید رفعش رفع مجازی باشد و اسنادش اسناد مجازی باشد ولو اینکه شارع اگر بخواهد