سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 128

فراموش بکند، موجب بطلان نماز نیست و برای صحت نماز به همین حدیث«رفع الخطأ و النسیان» استدلال کرده اند در حالی که اگر نسیان سجده واحده بخواهد به«رفع الخطأ و النسیان» ارتباط پیدا بکند، باید مقصود از نسیانش همان«ما نسوا» باشد.

می خواهند بگویند: آن سجدۀ منسیه رفع شده، سجدۀ منسیه، جزئیتش کنار رفته و حکم وضعیش که عبارت از جزئیت است، بواسطۀ نسیان کنار رفته لذا نمازی که فاقد یک سجده باشد«لاجل النسیان تکون صحیحه» و همین طور در رابطۀ با نسیان تشهد می بینیم به همین حدیث رفع نسبت به همین فقرۀ«ما نسوا» تمسک می کنند. پس معنایش این است که می خواهند بگویند: «التشهد جزء للصلاه، التشهد موضوع للجزئیه» و چون فراموش شده، این حکم جزئیت که یک حکم شرعی وضعی است، در حال نسیان کنار می رود و در نتیجه نماز اتصاف به صحت پیدا می کند.

پس طبق این استدلال و آن تأیید روایتی و امثال ذلک می فهمیم که در رابطۀ با«رفع الخطأ و النسیان» هم همان مسألۀ«رفع ما اخطأوا و رفع ما نسوا» مطرح است و در ردیف آنها قرار می گیرد. و اسناد رفع هم به«ما نسوا» اسناد به لحاظ آثارش است منتها گاهی آثار، حکم تکلیفی است و گاهی عبارت از حکم وضعی است، مثل همین سجدۀ منسیه و تشهد منسی. این راجع به خود معنای رفع الخطأ و النسیان.

نسیان اجزاء و شرائط در عبادات

در باب اجزاء عبادات به لحاظ اینکه عبادات مرکبه که دارای اجزاء و شرایط است، خیلی از اوقات بعضی از اجزائش مورد نسیان قرار می گیرد و نسیانا ترک می شود، این مسأله، یک بحث دامنه داری پیدا کرده که تکلیف در مورد نسیان اجزاء چیست؟ آیا ما می توانیم به استناد حدیث رفع، بگوییم: این عبادتی که فاقد جزء منسی است صحیح است، همان طوری که فقها در سجدۀ منسیه و تشهد منسی به حدیث رفع تمسک کرده اند یا نمی توانیم؟ این بحثی است که در فقه هم خیلی دارای ثمره است و آثار زیادی بر آن مرتب شده و از اصولیین هم بزرگانی در بعضی از موارد شدیدا مخالفت کرده اند لذا