سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 131

می کند.

تصوّر نسیان نسبت به احکام وضعیه

اما در باب احکام وضعیه مانند جزئیت و شرطیت، اینها هم دو صورت تصور می شود: یک وقت نسیان متعلق به اصل جزئیت جزء و شرطیت شرط می شود که جزئیت و شرطیت هم از احکام شرعیه هستند، لکن از احکام شرعیۀ وضعیه هستند نه تکلیفیه، بنابر تحقیق که احکام وضعیه خودشان استقلال به جعل دارند و تابع احکام تکلیفیه نیستند، بلکه اینها قسیم احکام تکلیفیه هستند. پس یک وقت مکلف در مقام اتیان به عبادتی که آن عبادت مرکب از اجزاء و شرائطی است مانند صلاه، جزئیت جزء را فراموش می کند و یک وقت شرطیت شرط را فراموش می کند که منسی، عبارت از حکم شرعی و جزئیت و شرطیت است، و گاهی از اوقات، جزئیت فراموش نمی شود، بلکه اتیان به جزء در خارج فراموش می شود. فراموش می کند که سوره را بخواند، یک سجده را فراموش می کند، تشهد را فراموش می کند که اتیان به جزء و شرط، مورد نسیان واقع می شود.

حالا در این دو قسم که یکی، مسألۀ نسیان جزئیت و شرطیت است و یکی هم مسألۀ نسیان جزء و شرط است که اختلاف تعبیرشان بر همین مبنا است، از اولی، تعبیر به نسیان جزئیت و شرطیت می شود و از دومی، تعبیر به نسیان جزء و شرط می شود و هر کدام از این دو باید ان شاء الله مستقلا بحث شود.

نسیان جزئیت و شرطیت

اما در رابطۀ با نسیان جزئیت و شرطیت، فرض کنید می دانست که تشهد جزو نماز است، لکن فراموش کرد که جزئیت برای نماز دارد و لا محاله روی فراموشی، تشهد، سجدۀ واجبه و امثال ذلک ترک شد. با توجه به دو دلیلی که وجود دارد: ادلۀ جزئیت اجزاء و ادله شرطیت شرائط که این دلیل فی نفسه اطلاق دارد، نه اینکه حالت ابهام و اجمال در