سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 163

لزوم مراعات اهمیت ترک واجبات یا فعل محرمات نسبت به حدیث رفع

از اینجا ما این ضابطه را دست می آوریم که ضمن اینکه حدیث«رفع ما اکرهوا علیه» شامل ترک واجبات و فعل محرمات می شود ولی در عین حال باید آن واجب و محرم را ملاحظه کنند، مثلا اگر کسی را اکراه کردند بر اینکه زنای به ذات البعل انجام دهد و تهدیدش کردند که اگر این مکره علیه واقع نشود فلان ضرر مالی غیر قابل تحمل را به تو وارد می کنیم، آیا این اکراه مجوّز زنای به ذات البعل می شود؟ آیا ما می توانیم به حدیث «رفع ما اکرهوا علیه» تمسک کنیم، چشمهای خودمان را ببندیم، بگوییم: زنای به ذات البعل، عمل محرّمی است که«صار مکره علیه» و در مقابل ترکش هم یک ضرر مهم مالی غیر قابل تحمل توعید شده است، پس چه مانعی دارد که«رفع ما اکرهوا علیه» اینجا را شامل شود؟

ما می دانیم که زنای به ذات البعل به قدری از نظر شارع دارای اهمیت است و حرمت این معنی به قدری بالا است که شارع به این معانی و به این راه ها و امثال این و بلکه هیچ راهی راضی به این معنی نمی شود ولو اینکه حدیث رفع امتنان است، امتنان بر امت هم هست، اما لابد مصلحتی در امتنان وجود دارد، اما آیا مصلحت امتنانی رفع به اندازه ای است که در مقابل مفسدۀ زنای به ذات البعل مقاومت داشته باشد و آن مفسدۀ زنای به ذات البعل را بگیرد؟!!

مراعات اهمیت مکره علیه در باب حرج اکراه و اضطرار

نه تنها در باب اکراه اینطور است، در باب قاعدۀ لا حرج هم با اهمیتی که قاعدۀ لا حرج دارد، من سؤال می کنم: اگر کسی یک زنایی که این زنا برای او حرام باشد را انجام ندهد، واقعا در یک حرج و مشقت شدیده واقع می شود، آیا کسی می تواند اینجا بگوید: قاعدۀ لا حرج به عنوان حکومت، در مقابل ادلۀ اولیه و دلیل حرمت زنا می ایستد و حکم می کند به اینکه چون حرمت این زنا بر تو حرجی است پس«ما جعل علیکم فی الدین من حرج»