سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 165

اکراهش می کنند«علی ترک ردّ السلام مع کون ردّ السلام من الواجبات». اکراه در این مورد، مجوّز ترک رد سلام هست.

دخالت تفاوت مکلفین نسبت به اضطرار به فعل حرام

حتی در مسألۀ شرب خمر هم باید یک نوع تفصیلی در کار آورد: یک وقت یک فرد عادی را آن هم در غیر ملاء عام اکراهش می کنند«علی شرب الخمر» می گویند: اگر شرب خمر نکنی، فلان ضرر مالی، جانی عرضی را به تو متوجه می کنیم، اینجا مانعی ندارد، اکراه در اینجا مجوّز شرب خمر است، حدّی هم بر آن بار نمی شود. اما اگر یک کسی که فعلش برای جامعه معیار است محرمانه اکراهش کردند، یک شخصیت علمی و اعتقادی جامعه را گفتند: مثلا باید خدای نکرده بروی وسط خیابان، جلوی چشم جمعیت با توجه مردم، شرب خمر کنی و الا اگر این کار را انجام ندهی، فلان ضرر جانی، مالی، نفسی، عرضی را به تو متوجه می کنیم، اینجا همان اکراه بر شرب خمر است، اما شرب خمر علنی صادر از یک کسی که فعلش برای مردم، ملاک است و مورد اعتقاد دینی مردم واقع است، این را نمی توانیم جایز بدانیم. یک نامۀ تهدیدآمیز بنویسند و به این مسائل تهدیدش کنند، آیا این تهدید، مجوّز اتیان به شرب خمر به این کیفیت خواهد شد که بگوید: اکراه است، نامۀ تهدید نوشته اند، ظاهر نامه هم این است که این ضررهای توعیدی را انجام می دهند، من برای اینکه از این ضرر، رهایی پیدا کنم، چاره ای نیست باید در ملاءعام با این موقعیت علمی و شخصیت علمی - خدای نکرده - شرب خمر کنم!!

اینها مسائلی نیست که ما بتوانیم بواسطۀ حدیث رفع و قاعدۀ لا حرج و امثال ذلک مجوزی برای اینها پیدا کنیم، باید مقایسه شود، باید سنجش شود که این عمل مکره علیه در رابطۀ با این ضرر چه نسبتی دارد. اگر اهمیتش بیش از مسألۀ توجه ضرر به انسان است، بواسطۀ حدیث رفع نمی توانیم مجوّزی برای اتیان اینها پیدا کنیم. این نکته ای است که به حدیث رفع اختصاص ندارد، در قاعدۀ لا حرج هم همین معنی هست. این باید به حسب موارد مختلفه و واجبات و محرمات مورد توجه و عنایت قرار بگیرد.