سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 20

ظرفیت را بیان بکنیم و هم نسبت استعلا را؟ آیا یک چنین فرضی امکان دارد ولو با کمک مای موصوله و امثال ذلک؟

ظاهر این است که نه، وقتی که در آن جا نتوانستیم چنین فرضی داشته باشیم لذا در اینجا هم ظاهر همان بیان امام بزرگوار است که با این عناوین جامعه اعتباری، مشکل مای موصوله حل می شود اما ارتباط بین لا یکلف و مای موصوله، که این یک ارتباط حقیقی است و شبیه همان معنای حرفیه است قابل حل نیست لذا به نظر می رسد در این رابطه حق با امام بزرگوار(ره) است.

عدم امکان تمسک به اطلاق آیه از نظر محقق عراقی(ره)

ولی اگر فرض کردیم که فرمایش محقق اراکی درست است و این احتمال چهارم هم از نظر شبهه ثبوتی، فاقد اشکال و شبهه است، اما حالا یک دفاعی هم می کنیم. خود محقق عراقی(اگر فرضا درست باشد) می فرماید: کسی خیال نکند که ما در مقام اثبات هم می توانیم به نتیجه ای برسیم. می فرماید: ما مشکل ثبوتی اش را حل کردیم اما یک مشکلی اثباتی دارد که کسی نمی تواند به اطلاق این آیه تمسک بکند و بگوید: ما به اطلاق مای موصوله و آتاها تمسک می کنیم و نتیجتا چون مسألۀ برائت هم یکی از مصادیق این اطلاق است که مقتضای احتمال چهارم است نتیجتا استدلال به این آیه برای برائت هم تمام می شود.

ایشان می فرماید: این کار را نمی توانید بکنید برای اینکه اگر بخواهید به اطلاق آیه تمسک بکنید و از راه اطلاق، این احتمال اخیر را بگیرید و از طریق این احتمال، برای مسأله برائت، استدلال به آیه داشته باشید، این صحیح نیست برای اینکه یکی از شرائط تمسک به اطلاق، علاوه بر اینکه مولا در مقام بیان باشد و قرینه ای بر تقیید، اقامه نکرده باشد، این است که یک مقدمه سومی هم وجود دارد و آن این است که باید قدر متیقن در مقام تخاطب وجود نداشته باشد تا بتوانیم به یک اطلاق تمسک کنیم و الا اگر مطلقی، قدر متیقن در مقام تخاطب داشته باشد، «لا یجوز التمسک باطلاقه».