سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 200

موضوع به عنوان مقدمیت عدم احد ضدین برای ثبوت ضد آخر باشد. می فرمودند: هر دوی آن ها درست نیست، یکی را فرمودند: ما مبناء قبول نداریم، یعنی مسألۀ مقدمیت عدم احد ضدین برای ضد دیگر، و دیگری را فرمودند: اگر بخواهیم روایت را این گونه معنی کنیم، لازمه اش این است که امام معصوم(علیه السلام) یک امری را بیان کرده باشد که ما یک چیز زائدی را با بیان امام نفهمیده باشیم، و اگر بیان هم نمی فرمودند همین مطلب برای ما روشن بود، برای اینکه می فرمایند: معنای روایت این می شود که چیزی که نهی در آن وارد نشده، مباح است و چیزی که نهی در آن وارد شده مباح نیست و این بیانی نیست که قبل از بیان این روایت، ما نفهمیده باشیم و احتیاج به بیان معصوم و احتیاج به تعبدی که مفاد این روایت است، داشته باشد. آیا این بیان ایشان درست است یا نه؟

عدم تضاد احکام تکلیفیه باهم

در مسألۀ عدم احد الضدین برای ضد دیگر که قوام امر به شیء، مقتضی نهی از ضد، روی مسألۀ ازاله و نماز در مسجد بحث شده، با قطع نظر از این که آیا حرفهای آنجا درست است یا درست نیست؟ در ما نحن فیه آن مسأله نیست، برای اینکه مسألۀ ضدیتی که اینجا مطرح است، تضاد بین مسألۀ حرمت و مسألۀ اباحه است، در حالی که در مسألۀ اجتماع امر و نهی که مرحوم آخوند مقدماتی برای امتناع اجتماع ذکر می کردند و اولین مقدمه، اساس مسألۀ امتناع اجتماع امر و نهی بود، این را ذکر کردند که«لا ریب فی تضاد الاحکام بأسرها» فرمودند: نسبت بین این احکام خمسۀ تکلیفیه نسبت تضاد است، و خیلی هم به وضوح و ضرورت، این مطلب را ذکر کردند لکن ما آنجا عرض کردیم که اصلا مسألۀ تضاد در بین امور اعتباریه، تحقق ندارد و بین احکام خمسۀ تکلیفیه، تضاد اصطلاحی و تضاد فلسفی وجود ندارد و علت اینکه یک شیء از طرف مولا نمی تواند هم واجب باشد و هم حرام باشد، این نیست که بین مسألۀ وجوب و حرمت، تضادی تحقق دارد.

تضاد، مربوط به امور واقعیه است، مربوط به امور تکوینیه است. تضاد بین سواد و