سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 213

احراز وجدانی عدم ورود نهی از ناحیۀ شارع، باهم جمع نمی شود. پس این جا چه باید کرد؟ از یک طرف حکم، یعنی مغیّا(یا مقیّد) عبارت از اباحۀ ظاهریه است، غایت هم عبارت است از«یرد فیه نهی» است. اگر عدم«یرد فیه نهی» را وجدانا احراز بکنیم، دیگر موضوع برای«کل شیء مباح» به اباحۀ ظاهریه باقی نمی ماند، برای اینکه مورد مباح به اباحۀ ظاهریه حتما شیء مشکوک الحلیه و الحرمه است، دیگر نمی توانیم در این تغییر بدهیم که حکم به اباحۀ ظاهریه، مثل اشیاء به عناوین اولیه ثابت نمی شود. بین اباحۀ ظاهریه و اباحه واقعیه، همین فرق وجود دارد و اگر اباحه واقعیه بود، روی اشیاء و عناوین اولیۀ شان ثابت می شد، اما در مورد و مجرای اباحۀ ظاهریه باید شیء از نظر حکم واقعی، مشکوک الحلیه و الحرمه باشد، پس چطور می شود از طرف مغیّا، اباحۀ ظاهریه و موضوع اباحۀ ظاهریه، شیء مشکوک الحلیه و الحرمه باشد و از طرف دیگر بگوئیم:

شرط این اباحۀ ظاهریه این است که عدم ورود نهی را من ناحیه الشارع احراز کرده باشیم و در درجۀ اول احراز شما هم وجدانی باشد، یعنی یقین داشته باشی که از ناحیۀ شارع نهیی وارد نشده؟ اگر یقین به این معنی تحقق پیدا کرد دیگر آن شیء از مشکوک الحلیه و الحرمه بودن خارج می شود.

علت اینکه ما در حلیت و حرمت شرب توتون شک داریم، این است که احتمال می دهیم که شارع روی این، نهیی داشته باشد، منتها این نهی به ما نرسیده و در اختیار ما قرار نگرفته، اما اگر صددرصد بدانیم که از ناحیۀ شارع نهیی در رابطۀ با شرب توتون وارد و صادر نشده، دیگر شرب توتون نمی تواند شیء مشکوک الحلیه و الحرمه باشد. لذا خصوصیت ما نحن فیه که اینجا را از موارد دیگر غایت، جدا می کند، این است که نمی توانیم عدم غایت را برای ترتیب حکم مغیا از راه وجدان احراز کنیم، و این سبب می شود که موضوع حکم ظاهری کنار برود، لذا باید دور احراز وجدانی را قلم بگیریم.

اشکال احراز تعبدی در حدیث«کل شیء مطلق»

اما معنای احراز تعبدی این است که عدم ورود نهی را از قبل شارع، از راه استصحاب