سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 223

حسب مقام ثبوت، ملاحظه کردیم، صرف احتمال و امکان برای استدلال کفایت نمی کند، باید استظهار باشد، یعنی مدعی بشویم که این روایت ظهور در این معنی دارد که مقصود از مطلق، اباحۀ ظاهریه است در مقابل اباحۀ واقعیه و در مقابل اباحۀ عقلیه که همان اصاله الاباحۀ در مقابل اصاله الحظر است و از طرفی هم«حتی یرد» معنایش«حتی یصل النهی الی المکلف» باشد. ما در مقام استظهار چگونه این دو مبنا و دو مقدمه را در حدیث استظهار کنیم؟

لازمۀ صدور«حتی یرد» از لسان امام معصوم

ما از طریق«حتی یرد» پیش می آئیم و می گوئیم: این«حتی یرد» را در این روایت اصولا چه کسی بیان فرموده؟ کدام امام این روایت را بیان فرمود؟ اگر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) این عبارت را می فرمودند، فرض کنید پنج سال قبل از رحلتشان می فرمودند: «کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی»، ما احتمال می دادیم که مقصود از ورود نهی، اصل ورود نهی من قبل الله تبارک و تعالی باشد، برای اینکه وحی منقطع نشده و تا آخر عمر رسول خدا استمرار داشته و ممکن بوده که نهی وارد و صادر بشود.

اما با توجه به اینکه این روایت از لسان مبارک امام صادق(علیه السلام) صادر شده، و امام صادق که می فرماید: «کل شیء مطلق حتی یرد» چطور می توانیم«یرد» را به معنای ورود نهی و تحقق نهی من قبل الله معنی کنیم؟ زمان امام صادق(علیه السلام) دیگر وحی وجود نداشته، آن چه که با زمان آنها مرتبط است، این است که اگر یک نهیی بوده، آن نهی در اختیار دیگران قرار بگیرد و به اطلاع برسد، اما اصل صدور نهی، مربوط به قبل از زمان انقطاع وحی است. این معنی در زمان رسول خدا امکان داشت که اگر این روایت، روایت نبویه بود، این احتمال را در آن می دادیم که مقصود از«یرد»، همین«یتعلق النهی به» باشد، برای اینکه زمان برای اینکه احکام یکی پس از دیگری تحقق پیدا کند بوده، اما در زمان امام صادق(علیه السلام) یک حالت انتزاعیه ای برای ورود نهی معنی ندارد، ولو اینکه ورود را به این نحو معنی کنیم که نهی بوده و به مکلف نرسیده و این نهی به مکلف برسد.