سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 225

استبعاد ارادۀ اباحۀ عقلیه

اما اباحۀ عقلیه را که از اول باید انسان عذرش را بخواهد، برای اینکه این بیان امام است، امام معصوم دارد یک حکم شرعی را بیان می کند. ظاهر کلام امام صادق(علیه السلام)، بیان یک حکم شرعی است. حکم شرعی هم یا اباحۀ واقعیه است و یا اباحۀ ظاهریه، اما اصاله الاباحۀ عقلیه، این دیگر متناسب با بیان معصوم نخواهد بود. لذا احتمال این که این روایت بخواهد مثل یک فیلسوفی یک حکم عقلی را بنام اصاله الاباحه العقلیه بیان بکند از اول در کمال استبعاد است و باید عذرش خواسته شود، فقط مشکل همان اباحۀ واقعیه بود که به این طریقی که عرض کردیم، حدیث در اباحۀ ظاهریه ظهور پیدا می کند.

در احتمالاتی که دربارۀ این حدیث ذکر می کردیم، سه احتمال روی کلمۀ«مطلق» جریان داشت و دو احتمال روی کلمۀ«حتی یرد» جریان داشت و دو احتمال هم روی کلمۀ«نهی» جریان داشت. استدلال ما برای برائت با آن دو مقدمه ای که عرض کردیم تمام می شود.

احتمالات وارده در کلمۀ نهی در«حتی یرد فیه نهی»

لکن یک مطلب باقی می ماند و آن این است که روی کلمۀ«نهی» که عرض کردیم: دو احتمال جریان دارد، یک احتمال که ظاهر روایت هم همین احتمال است که«حتی یرد فیه نهی» ظاهرش این است که این منهی عنه به این نهی، همان عنوان اولی شیء باشد، عنوان شرب توتون مثل عنوان شرب خمر که به عنوان اولی، محکوم به حرمت است و منهی عنه است. این«حتی یرد فیه نهی» یعنی«حتی یرد فی الشیء نهی متعلق به بعنوانه الاولی»

اما یک احتمال دیگر هم بود که این دو احتمال در نتیجه با هم فرق می کرد و آن این بود که مقصود از نهی متعلق به شیء، نهی متعلق به شیء به خصوص عنوان اولی نباشد، این را