سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 227

زمانی بساط خودش را جمع می کند که نهی متعلق به شیء به عنوان اولی بیاید، اما اگر نهی متعلق به شیء به عنوان مجهول الحکم بیاید، باز هم اباحۀ ظاهریه در جای خودش محفوظ است.

لذا اگر«حتی یرد فیه نهی» را روی احتمال اول معنی کنیم، آن وقت این حدیث«کل شیء مطلق» دو خصوصیت پیدا می کند: هم صلاحیت استدلال برای برائت دارد و هم برای ایستادن در مقابل ادلۀ احتیاط صلاحیت دارد، اما اگر نهی را به معنای دوم بگیریم، خود«کل شیء مطلق» می گوید: اگر نهیی پیدا شود به هر عنوانی ولو به عنوان احتیاط، دیگر جا برای ما نیست، ما دیگر اینجا نمی توانیم موقعیتی داشته باشیم.

حالا کدام یک از این دو احتمال به حسب مقام استظهار و مقام اثبات بر دیگری ترجیح دارد؟ ظاهر، همان احتمال اول است. «کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی» یعنی نهی متعلق بالشیء بعنوانه الاولی، اما نهی متعلق بعنوان کونه مجهول الحکم، این بعد از آن که بیان هم شود، خیلی ها در فهمش شاید دچار اشکال می شوند. این قاعده برای این است که ظاهر روایت، چنین معنائی نیست، بلکه ظاهر روایت هم نهی متعلق به شیء به عنوان اولی است، آن وقت نتیجه این شد که این حدیث«کل شیء مطلق» اولا از نظر سند قابل اعتبار است و ثانیا از نظر دلالت، طوری می شود به آن استدلال کرد که در مقابل ادلۀ احتیاط هم به عنوان دلیل معارض مطرح است، نه به عنوان دلیلی که محکوم دلیل احتیاط باشد و دیگر بساطش را جمع کند و برود. هذا تمام الکلام در این حدیث.

پرسش:

1 - دلیل سوم محقق اصفهانی(ره) را با جواب آن توضیح دهید.

2 - لازمۀ اینکه«حتی یرد» از لسان امام معصوم صادر شده باشد چیست؟

3 - چرا ارادۀ اباحۀ عقلیه در محل بحث بعید است؟

4 - احتمال ظاهر در کلمۀ نهی در«حتی یرد فیه نهی» کدام است؟

5 - لازمۀ توسعه در معنای نهی چیست؟