سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 240

از آن، یک حکم دیگری هست، وجوب احتیاط مطرح است، وجوب احتیاط هم نفسیت دارد، شما هم عالم به وجوب احتیاط هستید، پس دیگر حرف حسابی شما در حدیث سعه چیست؟ می گوید: با وجود دلیل وجوب احتیاط به این کیفیت، حدیث سعه کانّ بساطش را باید جمع کند و کنار برود و محکوم دلیل وجوب احتیاط است. لذا ایشان نتیجه می گیرد که اگر ما وجوب احتیاط را به عنوان یک وجوب نفسی معنی و مطرح کنیم، دیگر پای معارضه در کار نیست، ولو این مسأله محکومیت حدیث سعه و حاکمیت دلیل وجوب احتیاط است.

احتمال تعارض ادله وجوب نفسی احتیاط با حدیث سعه

این بیان را مرحوم محقق خراسانی مطرح کرده اند و به حسب ظاهر هم بیان خوبی است و ناشی از دقت در مسأله است لکن در عین حال قابل مناقشه است. مناقشه اش این است که در آن فرض اول، قبول داریم که اگر وجوب احتیاط به نحو وجوب طریقی باشد، بین دلیل احتیاط و حدیث سعه، معارضه وجود دارد. این حرف درست است، اما بحث در این فرض دوم است که اگر ما وجوب احتیاط را به عنوان وجوب نفسی گرفتیم، آیا با همین بیان ایشان به عنوان حاکمیت دلیل احتیاط، باید مطلب را بپذیریم، یا لقائل ان یقول که در همین جا هم مسألۀ معارضه در کار است؟ چرا؟ برای این که درست است که ما وجوب احتیاط را روی این احتمال، وجوب نفسی می دانیم و خودش هم ثواب و عقاب دارد، اما احتیاط مثل برائت، موردش عبارت از شک در تکلیف است. اگر کسی شاکّ در تکلیف نباشد که موردی برای دلیل وجوب احتیاط تحقق پیدا نمی کند. دلیل وجوب احتیاط هم کانّ می گوید: «اذا شککت فی حرمه شرب التتن و حلیته یجب علیک الاحتیاط»، چنین حرفی را دلیل وجوب احتیاط می زند، آن وقت با توجه به مورد دلیل وجوب احتیاط، اینجا ما همین حرف را می زنیم، می گوئیم که ما هستیم و شرب توتون و شک در حلیت و حرمت شرب توتون، در این مورد و در همین جا بالخصوص ما دو نوع دلیل داریم: یک دلیل می گوید: «فی هذا الظرف و هذه الشرائط انت فی سعه»، یعنی برو