سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 286

از آنها وجود دارد و آن این است که خداوند فرموده: «اِتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» که به صورت مفعول مطلق امر کرده به تقوا و آن هم حق تقوای از خدا، یعنی درجۀ اعلای از تقوا. اینها به آیات آمره به تقوا استدلال کرده اند که یکی از مصادیق تقوا و حداقل مصادیق تقوای کامل که در آیاتی مطرح است، این است که انسان در مقابلۀ با شبهات، از آنها اجتناب کند.

وقتی که احتمال می دهد که شرب توتون حرام است ولو اینکه دلیلی بر حرمت پیدا نکرده و تفحص کامل هم انجام گرفته، لکن در عین حال احتمال حرمت که از بین نرفته است و با وجود احتمال حرمت، معنای تقوا و یا تقوای کامل، این است که انسان از شبهات، اجتناب کند، از محتمل الحرمه ها اجتناب داشته باشد، تا«اِتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» رعایت و امتثال شده باشد. آیا این استدلال درست است یا نه؟ سه جواب از این استدلال داده شده است.

منافات نداشتن اجرای برائت با تقوا

یک جواب این است که آیا اصولیین که در مقابل شما قائل به برائت و عدم وجوب اجتناب هستند و بعد از آنکه از اینها سؤال می کنیم که چرا شما اجتناب را واجب نمی دانید؟ می گویند: خود روایات و خود عقل، خود آیات به ما گفته اند که«لا یجب الاحتیاط»، خودشان فرمودند: «الناس فی سعه ما لا یعلمون»، خود رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «رفع عن امتی ما لا یعلمون» و این هم در مقام امتنان است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می فرماید که خداوند بر امت من منت گذاشته است و تفضلا «ما لا یعلمون» را رفع کرده است. یا روایت دیگر: «کل شیء لک حلال» یا«کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی».

اگر انسان به استناد و به اتکای این ادله که دلالت بر اباحه می کنند، دلالت بر رفع می کنند، دلالت بر سعه دارند، در شبهات تحریمیه، اجتناب نکند آیا مخالفتی با تقوا تحقق پیدا کرده است؟ یعنی باید بگوئیم: چنین کسی مقام تقوا را رعایت نکرده و رعایت تقوا این است که انسان همه چیز را بر خودش حرام کند؟ خداوند آنهائی که طیبات از