سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 287

رزق را تحریم می کنند و آنهائی که زینه الله را محکوم به حرمت می کنند، توبیخ می کند و این یک اشتباهی است که انسان خیال می کند که هر چیزی را بی مقدمه و بدون دلیل، محکوم به حرمت کند. این تقوا شناخته نمی شود. تقوا یعنی رعایت حدود الهی، آنچه را که خداوند حرام کرده، انسان حرام بداند، و آنچه را که خداوند حلال کرده، انسان حلال بداند، نه اینکه محلّلات الهی را اگر انسان تحریم کرد، این یک نوع و یک مرحله ای از تقوا شناخته شود لذا قائل به برائت که به استناد ادلۀ اباحه و ادلۀ برائت، شبهات تحریمیه را مرتکب می شود، هیچ گونه منافاتی با تقوا ندارد بلکه به عقیده من، تقوا اقتضا می کند که قائل به اباحه و قائل به حلیت شود.

ارشادی بودن امر«اتقوا الله»

جواب دوم که از اینها داده شده این است که اصولا«اتقوا الله» که واقعش عبارت از تقوا است و هیئت امر، عارض بر این ماده شده، و معنای عروض هیئت بر ماده این است که با قطع نظر از هیئت، قبل از عروض هیئت، باید یک واقعیتی برای ماده وجود داشته باشد که در بعضی از موارد به لحاظ خصوصیتی که در ماده وجود دارد، آن هیئت را که عارض بر ماده می شود و ما تعبیر به امر متعلق به آن ماده می کنیم، مجبوریم که آن امر را امر ارشادی بگیریم، نه امر مولوی که خودش مستقلا ثواب و عقابی داشته باشد، و الا یک تعابیر فاسده ای لازم می آید، مثلا در آیۀ شریفه«أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ» ، در«أَطِیعُوا اللّهَ» می گویند: امرش، امر ارشادی است، برای اینکه ماده و متعلق این هیئت، خودش اطاعه الله است، و اطاعه الله یعنی انجام دستورات الهی، یعنی قبل از«أَطِیعُوا اللّهَ» یک دستوراتی وجود داشته، امر به نماز وجود داشته، امر به روزه وجود داشته است.

پس ما در اینجا در حقیقت با دو امر مواجه هستیم: اول امری متعلق به صلاه شود، تا موضوع برای اطاعه الله تحقق پیدا کند، با قطع نظر از«اطیعوا»، هنوز امر در خود ماده متعلق به عنوان اطاعت نشده. ماده با قطع نظر از تقید امر به«اطیعوا» (این ماده) اطاعه الله است. اطاعه الله یعنی موافقت با دستور خداوند. پس خداوند باید یک دستوری به نام