سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 288

«اقیموا الصلاه» داده باشد بعد به دنبال«اقیموا الصلوه»، اطاعت«اقیموا الصلوه» مطرح است. حالا یک امری هم روی عنوان اطاعت آمده. اگر آن امر بخواهد مولوی باشد، حداقل باید در این راه ملتزم شویم به اینکه دو ثواب و عقاب وجود دارد: یکی در رابطۀ با «اقیموا الصلوه» است که اگر«أَطِیعُوا اللّهَ» هم نبود، خود«اقیموا الصلوه» امری است از ناحیۀ خداوند متعلق به اقامۀ نماز که موافقت و مخالفتش ثواب و عقاب دارد. حالا که «أَطِیعُوا اللّهَ» می آید اگر امر متعلق به اطاعت هم یک امر مولوی باشد که خصیصۀ امر مولوی، این است که موافقت و مخالفتش ثواب و عقاب دارد، پس«أَطِیعُوا اللّهَ» هم اگر امرش، امر مولوی شد«له ثواب و عقاب» پس نتیجه این می شود که اگر کسی در خارج نمازش را خواند، دو موافقت با امر کرده: یکی امر«اقیموا الصلوه» یکی هم امر«أَطِیعُوا اللّهَ» ، و اگر خدای نکرده، نماز نخواند با دو امر مخالفت تحقق پیدا شده است: یکی مخالفت با«اقیموا الصلوه» و یکی هم مخالفت با«أَطِیعُوا اللّهَ» . در آن فرض موافقت باید بگوئیم: دو استحقاق مثوبت دارد و در این فرض مخالفت باید بگوئیم: دو استحقاق عقوبت دارد، «و هذا لا یقال به احد».

پس باید بگوئیم: «اقیموا الصلوه» امرش امر مولوی است و ثواب و عقاب دارد و «أَطِیعُوا اللّهَ» امرش، امر ارشادی است و در حقیقت شما را ارشاد می کند به اینکه«اقیموا الصلاه» را رعایت کنید، «اقیموا الصلاه» را امتثال کنید. اگر امتثال کردید، در همان موافقت«اقیموا الصلاه» استحقاق مثوبت دارید و اگر مخالفت شد، همان مخالفت «اقیموا الصلاه» استحقاق عقوبت می آورد و الا«أَطِیعُوا اللّهَ» خودش ثواب و عقابی بر موافقت و مخالفتش تحقق پیدا نمی کند.

بررسی حقیقت تقوا

اگر اینطور شد، در باب«أَطِیعُوا اللّهَ» که مسأله خیلی روشن است، در باب«اتقوا الله» هم نظیر همین حرف گفته شده که در«اتقوا الله» هیئت افعل که عارض بر مادۀ تقوا شده، اول باید ماده را با قطع نظر از هیئت بررسی کنیم، اول باید تقوا را بررسی کنیم، بعد هیئت