سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 292

آبی از تخصیص است. نمی توانیم بگوئیم: تقوا لازم است الا در فلان مورد. دیگر الا ندارد. بیان، یک بیانی است که با استثنا و تخصیص و تحدید نمی سازد.

وقتی که اینطور شد ما دو مطلب را کنار هم می گذاریم و می گوئیم: از یک طرف، شما احتیاط را در خصوص شبهات حکمیۀ تحریمیه مطرح می کنید، به آیه که مراجعه می کنیم روی آیه که شبهۀ حکمیه تحریمیه ننوشته است، روی آیه هم شبهۀ حکمیۀ تحریمیه هست و هم شبهۀ موضوعیه تحریمیه هم شبهات وجوبیه، چه حکمیه و چه موضوعیه اش، پس شما چطوری بین این ها جمع می کنید؟ از یک طرف، به آیه استدلال می کنید، آیه هم سیاق و لحنش آبی از تخصیص است، از طرف دیگر هم از بین شبهات فقط در یک مورد قائل به وجوب احتیاط هستید. بین اینها چطوری جمع می شود؟

اگر آیه دلالت بر لزوم تقوا می کند لازمه اش این است که در تمام شبهات قائل به وجوب احتیاط بشوید و اگر بگوئید: آنها را به تخصیص خارج می کنیم، اولا که عرض کردیم: سیاق و لحنش یک جوری نیست که با تخصیص و تقیید بسازد، و ثانیا شاید تخصیص اکثر شود برای اینکه از بین چهار مورد شبهه، (دو تا مربوط به حکمیه، دو تا هم مربوط به موضوعیه) فقط یک مورد را شما قائل به احتیاط هستید، اما سه مورد دیگر را شما هم مثل اصولیین، قائل به برائت هستید، پس چطور بین این مسائل شما جمع می کنید؟ نتیجه این می شود که اگر ما بخواهیم مفاد آیه را و اینکه آیه قابلیت تخصیص ندارد حفظ کنیم باید بگوئیم: آیه اصلا ارتباطی به مسألۀ شبهات ندارد، نه شبهۀ تحریمیه را دلالت دارد، و نه شبهۀ وجوبیه، نه موضوعیه و نه حکمیه، بلکه به آن مواردی اختصاص دارد که تکلیف برای مکلف محرز باشد، یا از طریق علم تفصیلی و یا از طریق علم اجمالی. فبالنتیجه استدلال به این نوع از آیات برای مدعا که عبارت از احتیاط در خصوص شبهۀ حکمیۀ تحریمیه باشد، استدلالی غیر صحیح است.

پرسش:

1 - کیفیت استدلال اخباریین را به آیات آمره به تقوا برای وجوب احتیاط بیان کنید.