سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 30

محکومیت آیه در مقابل ادله احتیاط از نظر محقق عراقی(ره)

مرحوم محقق اراکی در این جا می فرماید: این آیه مثل آیه گذشته است. این آیه در مقابل ادله وجوب احتیاط، هیچ گونه مقاومتی ندارد و بلکه محکوم ادله وجوب احتیاط است برای اینکه آیه شریفه بر فرض تمامیت استدلال، مفادش این است که از ناحیه تکالیف اعلام نشده، خداوند هیچ کسی را در زحمت و در تکلیف قرار نمی دهد، و این چیزی است که اخباریین هم قائل هستند. اگر از یک اخباری هم بپرسید که در رابطه با تکلیف مجهول و تکلیف غیر واصل و تکلیف اعلام نشده، ما در مضیقه همان تکلیف اعلام نشده هستیم؟ آنها هم می گویند: نه،، می گوییم: پس چرا مسأله احتیاط را در شبهات بدویه تحریمیه مطرح می کنید؟ می گویند: ما برای ادله وجوب احتیاط، این کار را می کنیم. ادله وجوب احتیاط که به ما رسیده و اعلام شده است. آنها که مخفی از ما نیست.

ما به استناد تکلیف اعلام شده، مسأله وجوب احتیاط را مطرح می کنیم. پس در حقیقت باز ادله وجوب احتیاط، بر این آیه شریفه، حاکمیت پیدا می کند برای اینکه این آیه شریفه می گوید: تکلیف غیرواصل، مکلف را به زحمت نمی اندازد. اخباریین می گویند: سمعا و طاعه، لکن ما شما را به علت وجود تکلیف غیرواصل به زحمت نمی اندازیم بلکه شما را به علت وجود ادله وجوب احتیاط به زحمت می اندازیم و ادله وجوب احتیاط علاوه بر این که تام و تمام است، غیرواصل و غیر اعلام شده نیست. لذا به نظر مرحوم محقق اراکی، این آیه بر فرض هم که در باب برائت، قابلیت استدلال داشته باشد، چیزی نیست که در مقابل اخباریین بتوان به آن تمسک کرد. این آیه هم مثل آیه قبلی و مثل قاعده قبح عقاب بلا بیان محکوم به ادله وجوب احتیاط است. آیا این بیان ایشان تمام است یا تمام نیست دقت بفرمایید.

پرسش:

1 - کیفیت استدلال به آیۀ«لا یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاّ ما آتاها» را بر بحث برائت بیان کنید.