سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 306

قاضی را ملاحظه کردیم، دیدیم که هردوی آنها«عند الشبهات» وقوف دارند و شبهات را ترک می کنند، لکن یکی شان جلوتر از دیگری است و دقیق تر و متوجه تر به این مسأله است او را اختیار کن. پیداست اوقفیت دیگر مثل اجتهاد و عدالت و رجولیت و امثال ذلک، فرع برای اصل مسألۀ قضاوت نیست بلکه به عنوان یک عمل مستحب و یک جهت مستحبه در انتخاب قاضی و اختیار قاضی، دخالت دارد.

آیا از این بیان، کسی به ذهنش می آید که امیر المؤمنین(علیه السلام) به مالک اشتر در اوصاف قاضی که خیلی از اوصاف دیگرش هم جنبۀ استحبابی دارد، می فرماید که «اوقفهم عند الشبهات» را اختیار کن، این دلیل بر این است که حرف اخباریین در شبهات حکمیۀ تحریمیه، یک حرف درستی است؟ آیا می شود تناسبی بین مدعی و دلیل وجود داشته باشد.

اختصاص بعضی از روایات به شبهات موضوعیه

همین طور در بین این طایفه روایات، بعضی از روایات هست که انسان موردش را که ملاحظه می کند، مربوط به مسألۀ شبهۀ موضوعیه است در حالی که وجهۀ نظر اخباری در مخالفت با اصولی روی مسألۀ شبهات حکمیه است، نه شبهات موضوعیه، و الا ظاهرا خود اخباریین هم در شبهات موضوعیه قائل به وجوب احتیاط و وجوب اجتناب نیستند. عمدۀ مخالفت اخباریین با اصولیین مربوط به شبهات حکمیه است ولو اینکه بحث شبهۀ موضوعیه هم خودش مطرح است، لکن در این بحث ظاهرا اخباری به عنوان یک مخالف در شبهۀ موضوعیه مطرح نخواهد بود.

بعضی روایاتش هم که انسان عبارت آنها را که ملاحظه می کند می بیند مربوط به مسائل فرعی و فقهی که مورد بحث ماست، نیست بلکه مربوط به مسائل اعتقادی و کفر و ایمان و امثال ذلک است مثل اینکه در بعضی از روایات این عبارت وارد شده است: «لو ان العباد اذا جهلوا وقفوا و لم یجحدوا لم یکفروا» اگر مردم در موقع جهل و در مورد عدم علم و آگاهی، بایستند و حالت انکار برای آنها پیش نیاید، در اینها عنوان کفر پیدا