سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 312

شود.

بررسی روایت«اخوک دینک فاحتط لدینک»

بعضی از این روایات تعبیرش این است مثل همین روایت معروفه«اخوک دینک فاحتط لدینک بما شئت» دین تو، برادر توست و برای دین، احتیاط کن، که دو قرینه در آن وجود دارد: یک قرینه بسیار قوی است و یکی هم قرینه لا بتلک القوه.

اما آن که به عنوان قرینۀ قویه مطرح است، این تعبیر«بما شئت» است که احتیاط و مراتب احتیاط و مقدار احتیاط را به مشیّت خود انسان، معلق می کند و تابع مشیت خود انسان قرار می دهد«فاحتط لدینک بما شئت» و پیداست اگر احتیاط به عنوان یک امر واجبی مطرح بود، امر واجب، تابع مشیت مکلف نیست. مکلف باید نماز بخواند، چه میل داشته باشد و چه میل نداشته باشد و باید روزه بگیرد چه میل داشته باشد و چه بر خلاف میل مکلف باشد. پس این که می فرماید«فاحتط لدینک بما شئت»، کاشف از این است که این امر، امر وجوبی نیست و الا نمی شد متعلق امر وجوبی تابع مشیت خود مکلف باشد. این یک قرینه قویه ای است که«فاحتط» نمی تواند ظهور در وجوب داشته باشد.

و اما قرینه دوم؛ اینکه به عنوان مقدمه، دین را به صورت برادر مطرح می کند: «اخوک دینک»، این مقدمه برای«فاحتط لدینک» است.

لذا با(فاء) تفریع هم مسأله احتیاط را بر این متفرع کرده. این تفریع و مقدمه، حاکی از این است که یک ارشادی در این مسأله وجود دارد، یعنی این مسأله را به صورت یک استدلال مطرح می کند و پیداست که یک امر واجب، نیازی به این مقدمات ندارد بلکه بیان این مقدمه به عنوان یک امر مستحب و یک امر راجح، متناسب است، نه به عنوان یک تکلیف وجوبی و الزامی. لکن عرض کردم که«ما شئت» در قرینیت، از قرینیت این مقدمه و تفریع امر به احتیاط در این مقدمه، اقواست. به هر حال، از این، هیچ استفادۀ وجوب نمی شود.