سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 329

دنبال دلیل گشته باشد و از ظفر به دلیل، مأیوس شده باشد.

جواب از روایات فرضی دال بر وجوب احتیاط و توقف

اگر فرض کنیم در بین این روایات، یک عنوان امر به احتیاط به صورت مطلق داشته باشیم و یا در روایاتی که امر به وقوف عند الشبهه می کنند، اگر هیچ گونه قرینه ای وجود نداشته باشد بر این که اختصاص دارد به صورتی که حکم، منجّز شده باشد، فرض کنیم در بین روایات، همین عنوان«احتط عند الشبهه» باشد، بدون هیچ قرینه ای یا«قف عند الشبهه» بدون هیچ تحلیلی که مورد را مشخص کند، اگر فرض کنیم در بین روایات، چنین عناوینی خالی از قرائنی که عرض کردیم، وجود داشته باشد، آیا اخباری می تواند استدلال کند؟ اگر روایت صحیحه ای بود که می گفت: «قف عند الشبهه» یا«احتط فی الشبهات» بدون آن قرینۀ«بما شئت» و امثال ذلک، اگر فرضا چنین چیزهایی داشته باشیم، ما دو جواب کلی داریم:

مقتضای حکم عقل در باب احتیاط و توقف

یک جواب این است که مسألۀ احتیاط و مسألۀ وقوف عند الشبهه، یک موضوعی است که قبل از مراجعه به دلیل شرعی، خود عقل درباره آن حکم می کند، یعنی اگر این روایات«احتط» یا«قف عند الشبهه» را هم نداشتیم، مثل سایر مسائلی نیست که اگر به عقل مراجعه کنیم، عقل هیچ حکمی دربارۀ آنها نداشته باشد. کثیری از مستحبات و واجبات ما، مسائل تعبدیه هستند و عقل مستقلا و مستقیما، درکی نسبت به آنها ندارد. اما یک سری از امور است که عقل قبل از مراجعۀ به شرع، خودش دربارۀ آنها حکم دارد. مثل مسأله«اطیعوا الله» که قبل از آن که شما به«اطیعوا الله» مراجعه کنید، عقل مستقلا حکم می کرد به اینکه اطاعه الله، یک امر لازمی است و بشر باید از خداوند تبارک و تعالی اطاعت کند و روی همین جهت، شما امر«اطیعوا الله» را یک امر ارشادی قرار دادید.

(عرض کردیم: غیر از«اطیعوا الرسول» که آن حکم عقل نیست بلکه تعبد شرعی است)