سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 330

«اطیعوا الله» امرش، امر ارشادی است برای اینکه خود عقل با قطع نظر از«اطیعوا الله» حکم می کرد به لزوم اطاعت خداوند خالق و منعم. پس امر«اطیعوا الله» ارشاد به همان حکم عقل است و یک چیز تازه ای را به وجود نیاورده است.

در مسأله احتیاط اگر قبل از مراجعۀ به این روایات هم به عقل مراجعه کنیم و بگوییم:

ایها العقل! شما در رابطۀ با احتیاط در شبهات، چه حکمی می کنید و چه نظری دارید؟ عقل می گوید که من تفصیل می دهم: اگر در موردی باشد که تکلیف به واسطۀ علم اجمالی، منجّز شده باشد و یا اینکه شبهۀ بدویه قبل الفحص باشد، حکم می کنم به لزوم احتیاط اما اگر شبهۀ بدویۀ بعد الفحص باشد، عقل می گوید: من به رجحان احتیاط، نه به لزوم احتیاط حکم می کنم. پس عقل، قبل از مراجعۀ به شرع و قبل از ورود دلیل شرعی در رابطۀ با حکم احتیاط، خودش حکم احتیاط را مشخص کرده است و در مواردی، احتیاط را لازم می داند و در مواردی، احتیاط را راجح می داند.

ارشادی بودن اخبار دال بر لزوم احتیاط و توقف

لذا با توجه به این حکم عقل و به این مسبوقیت حکم شارع به حکم عقل، بعد از آن که با دلیل«احتط فی الشبهات» یا«قف عند الشبهه» مواجه می شویم، آیا به نظر نمی رسد که این هم ارشاد الی ما حکم به العقل است؟ آیا این روایات فرضیه زائد بر حکم عقل، یک چیز دیگری را دلالت دارد؟ (عرض کردیم که ما خیلی دست بالا گرفتیم که اگر چنین روایاتی داشته باشیم که دیگر بالاتر از این تصور نمی شود) آیا با ملاحظۀ این روایات، یک حکم تعبدی شرعی به نظر می رسد؟ یا ظاهر این است که مثل«اطیعوا الله»، ارشاد الی ما حکم به العقل است؟ یک حکم مولوی به نام وجوب احتیاط و یا وجوب توقف عند الشبهات وجود ندارد. این ارشاد می کند به همان نظر عقل و در اوامر ارشادیه، از نظر وجوب و استحباب، تابع مرشد الیه خودش است مثل«اطیعوا الله» که«اطیعوا الله» وقتی در قالب اطاعت«اقیموا الصلوه» بخواهد پیاده شود، اطاعت«اقیموا الصلوه» را به عنوان تابع برای این حکم وجوبی، ایجاب می کند و همین«اطیعوا الله» وقتی در کنار دلیل