سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 362

پنج گوسفند مغصوب، سفید رنگ هستند که در بین گوسفندهای سفید وجود دارند، اما در بین گوسفندهای غیر سفید رنگ، احتمال وجود یک حیوان مغصوب هم داده نمی شد.

خصوصیت فرض سوم انحلال علم اجمالی

اما در این فرضی که امروز به صورت کلی مطرح می شود، این است که بین آن معلوم بالاجمال و بین آن چیزی که یک حجتی برایش قائم شده است(حال یا یک حجت تفصیلیه و یا حجت اجمالیه و یا امارۀ غیر مفیدۀ للقطع و یا یک اصلی که یک حکمی را شبیه همان حکم معلوم بالاجمال، اثبات می کند) دلیلی نداریم بر اینکه بین معلومهای اینها و معلوم بالاجمال با آن که حجتی بر آن قائم شده، بین اینها اتحاد وجود دارد، ممکن است(ولو فقط بحسب احتمال) بین اینها مغایرتی وجود داشته باشد، مثل اینکه ما علم اجمالی داریم بخمریه احد هذین المایعین بعد علم تفصیلی پیدا می کنیم به این که این مایع طرف راست خمر است لکن احتمال می دهیم که آن خمر معلوم بالاجمال غیر از این خمر واقع در اناء در طرف یمین باشد که در حقیقت، یک خمر معلوم بالتفصیل وجود دارد و یک خمر معلوم بالاجمال وجود دارد و احتمال می دهیم که دوتا امر باشد، خمر معلوم بالتفصیل غیر از خمر معلوم بالاجمال باشد و عرض کردم که این یک دایره وسیعی دارد و ثمراتی بر این صورت مترتب است: از جمله همین مسألۀ معروفه و عرض کردیم بحث، بحث کلی است.

فرض کنید در نماز جمعه و نماز ظهر یک علم اجمالی دارید به اینکه یکی از این دو واجب است. اما اگر مسألۀ دیگری نبود، لازمۀ علم اجمالی این بود که شما هردو را باید اتیان کنید روی اصاله الاشتغال و اصاله الاحتیاط، لکن حالا یک اماره ای، یک خبر واحد معتبری قائم شد بر این که نماز جمعه واجب است، خبر واحد که برای انسان افاده قطع نمی کند و فقط در رابطۀ با مفاد خودش عنوان حجیت و منجزیت دارد. شما اینجا چه کار می کنید؟ اگر بخواهید خبر واحد معتبر را بگیرید، لقائل ان یقول که با اخذ خبر واحد