سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 364

مخالفت واقع جریان دارد، لذا شما با قیام اماره و یا اصل نمی دانید که این همان معلوم بالاجمال است و احتمال می دهید که این، غیر از آن معلوم بالاجمال باشد.

آیا در چنین مواردی که مواردی زیادی در این قسم داخل است که مورد بحث ماست، اولا انحلال هست یا نه؟ و ثانیا انحلالش، انحلال حقیقی است و یا اینکه انحلالش، انحلالی حکمی است؟

از مجموعۀ کلمات و بیانات بزرگان و محققین از اصولیین مثل مرحوم محقق عراقی، مرحوم محقق اصفهانی و امام بزرگوار(رحمه الله علیهم)، استفاده می شود که اصل انحلال، جای تردید نیست لکن اشکال و اختلاف در این جهت است که آیا انحلالش، انحلال حکمی است یعنی اصل علم اجمالی زائل نمی شود لکن نیرو و اثر علم اجمالی، در آن اطرافی که از علم اجمالی دوم و یا از اماره و اصل خارج هستند، گرفته می شود و از بعضی از این بزرگان استفاده می شود که انحلالش، انحلال حقیقی است و با عروض این مسائل، آن علم اجمالی اول حقیقه منعدم و زائل می شود. بحث مهم همین است که بسیار بحث دقیق و با اهمیت است که باید این بحث دنبال شود.

انحلال حکمی علم اجمالی قسم سوم از نظر محقق عراقی(ره)

مرحوم شیخ ضیاء الدین محقق عراقی، استاد خیلی مهمی که ما دیده ایم و داشته ایم معتقدند که انحلال در این قبیل از موارد، انحلال حکمی است. بیانات ایشان مشکل است مخصوصا اگر کتاب خود ایشان را انسان ملاحظه کند به نام مقالات الاصول که خیلی عباراتش پیچیده است اما مقررین بحث ایشان که بهترین مقرر هم مرحوم شیخ محمد تقی بروجردی(اعلی الله مقامه الشریف) صاحب نهایه الافکار بوده، ایشان با یک قلم نسبته روانی مطالب ایشان را تقریر کرده اند.

مقدمه یک مطلبی را ایشان ذکر می کند که البته در لابلای کلام است اما به صورت مقدمه باید به این مطلب توجه کرد و آن این است که تنجّز حکم یا به واسطۀ علم است، اعم از اجمال و تفصیل و یا به واسطۀ قیام اماره شرعیه معتبره است و یا به واسطۀ اصل