سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 374

می گوییم: شاید همین احتمال را بدهیم اما آن مبنای کلام ایشان این است که علم اجمالی هست، به همان صورت قبلی هم هست نه اینکه از نظر علم و معلوم و خصوصیات علم، تغییری پیدا شده باشد، با همان صورت قبلی باقی است لکن باقی است به بقایی که لا اثر له. می گوییم: این لا اثر از کجا آمد؟ وقتی همان ملاک منجزیت قبلی در آن وجود دارد، چرا شما می گویید: لا اثر له؟ اثر حسابی اش نسبت به وجوب نماز ظهر است که نماز ظهر را با وجود چنین علم اجمالی، نمی تواند ترک کند. این یک تقریبی است که مرحوم محقق عراقی فرموده اند.

تقریب بیان محقق اصفهانی(ره) در متعلق علم اجمالی

مرحوم محقق اصفهانی صاحب حاشیه معروفۀ بر کفایه، مرحوم کمپانی(اعلی الله مقامه الشریف) یک تقریبی دارند که تقریب ایشان هم بر دو پایه استوار است: یک پایه اش همان پایه ای بود که در کلام مرحوم محقق عراقی مطرح بود و آن این است که تکلیف واحد، در مرحلۀ تنجز، تعدد ندارد یعنی یک تکلیف، دو مرتبه تنجز پیدا نمی کند، به دو عامل، تنجز پیدا نمی کند. تکلیف واحد، له تنجز واحد و غیر متعدد که این را در بیان مرحوم محقق عراقی هم ملاحظه فرمودید.

اما مطلب جدیدی که در کلام مرحوم محقق عراقی مطرح است، عبارت از این است که می فرماید: این آدمی که ابتداء علم اجمالی پیدا می کند به این که یا نماز ظهر در روز جمعه واجب است و یا نماز جمعه، همین جا باید یک مقدار تحلیل داشته باشیم. اولا ببینیم معلوم بالاجمال او چیست؟ علم اجمالی او به چه چیزی تعلق گرفته است؟ واقع مطلب این است که اینجا دو احتمال در کار است، ببینیم کدامش واقعیت دارد.

متعلق علم اجمالی

یک احتمال این است که معلوم بالاجمال این شخص، عبارت از احدهمای مردد باشد. معنای احدهمای مردد این است که پای خصوصیت فردیه مطرح است لکن این