سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 376

نتیجۀ بیان ایشان این است که می فرماید: ما وقتی که سراغ نماز ظهر می آئیم، با توجه به اینکه عنوان ظهریت، از دایرۀ معلوم بالاجمال خارج است، باید بگوئیم: در نماز ظهر، احتمال منجزیت تحقق دارد، در نماز جمعه احتمال تنجز تحقق دارد و ریشۀ این احتمال هم مسألۀ علم اجمالی است. این حساب علم اجمالی است.

خصوصیت حجت معتبره در کنار علم اجمالی

وقتی که در کنار این علم اجمالی، یک حجت معتبره بر وجوب خصوص نماز جمعه، قائم می شود در این حجت معتبره، دو مزیت وجود دارد:

یک مزیت این است که روی خصوصیت، تکیه می کند برای اینکه خبر واحد معتبر وقتی می گوید: روز جمعه، نماز جمعه واجب است، پس معلوم می شود روی خصوصیت نماز جمعه تکیه دارد، همان خصوصیتی که علم اجمالی نسبت به آن هیچ نقشی نداشت و خارج از دایرۀ معلوم بالاجمال بود، همین خصوصیت با قیام حجت معتبره، رویش تکیه می شود، عنوان خصوصی نماز جمعه بر حسب روایت معتبره، محکوم به وجوب است.

مزیت دوم این است که چون حجت تنها در خصوص نماز جمعه قائم شده است، دیگر لزوم اتیان به نماز جمعه برای احتمال تنجز نیست بلکه برای منجزیت فعلیه و مسلمۀ نماز جمعه است به خلاف علم اجمالی که روی احتمال تنجز در رابطۀ با دو طرف تکیه می کردیم، اما قیام حجت معتبره مسألۀ احتمال را کنار می برد و مسألۀ منجزیت مسلمه را در اینجا پیاده می کند.

پس ما در اینجا الان دو چیز داریم: یک؛ علم اجمالی که پیاده شدنش در مورد نماز جمعه با استناد به احتمال تنجز است، آن هم روی خصوصیت نماز جمعه تکیه ندارد، و در مقابل، یک حجت معتبره ای داریم که این دو خصوصیت را در مقابل علم اجمالی داراست: یکی اینکه روی خصوصیت تکیه کرده، و دیگر اینکه بر مبنای تنجز مسلّم، این حجت معتبر پیاده می شود و آن وقت بین این حجت و بین علم اجمالی مقایسه می کنیم،