سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 377

در مقام مقایسه به این نتیجه می رسیم که علم اجمالی نمی تواند هیچ گونه با این حجت معتبره مزاحمت و معارضه ای داشته باشد برای اینکه این حجت معتبره حرفهایی می زند، مطالبی را می گوید که علم اجمالی آن مطالب را نمی گفت، نه اینکه نفی می کرد، اصلا تعرض و ذکری نسبت به آن مسائل نداشت. پس در مقام مقایسه و معارضۀ بین این دو، باید بگوئیم: حجت معتبره تقدم دارد«لانها متصدیه لبیان ما لا یکون العلم الاجمالی متصدیا لبیانه» چیزی را که آن علم اجمالی نمی گفت، مطلبی را دلالت دارد که علم اجمالی دلالت نداشت، لذا نتیجه می گیریم که با این که علم اجمالی وجودا منعدم و زائل نشده، اما وجود این حجت معتبره سبب می شود که علم اجمالی نتواند در این مورد هیچ نقشی داشته باشد، برای این که این مطالبی را دارد که آن هیچ گونه دلالتی بر این مطالب نمی کرد.

نتیجۀ این حرف این است که ما قائل به انحلال حکمی شویم که معنای انحلال حکمی این است که علم اجمالی با این که موضوعا باقی است، اما به علت این که یک حجتی آمده و مطالب اضافه ای دارد و علم اجمالی هم نافی آن مطالب نیست لذا باید اخذ به حجت معتبره در مورد نماز جمعه داشته باشیم و طبعا شبیه همان حرف مرحوم محقق عراقی بگوییم: در نماز ظهر هم دیگر اصول نافیه می تواند جریان پیدا کند.

این یک مطلبی است که دقیق تر از مطلب مرحوم محقق عراقی است. حال دقت بفرمائید ببینیم که این مطلب صحیح است و یا قابل مناقشه است؟

پرسش:

1 - اشکال استاد را بر کلام محقق عراقی(ره) با توجه به شرطیت تنجّز علم اجمالی بیان کنید.

2 - آیا اثر علم اجمالی به واسطه قیام حجت معتبره منتفی می شود؟ چرا؟

3 - بیان محقق اصفهانی(ره) را در متعلق علم اجمالی توضیح دهید.

4 - نتیجه بیان محقق اصفهانی(ره) درباره علم اجمالی چیست؟