سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 391

می شود.

معنای انحلال حقیقی در تقریب امام(ره)

ایشان می گویند که معنای انحلال حقیقی این است که وقتی انسان به نفس خود مراجعه می کند، می بیند که با آمدن این علم تفصیلی جدید، دیگر این علم اجمالی نیست، این صفت قائمۀ به نفس انسانی وجود ندارد. اگر دید که وجود ندارد، باید بگوید که انحلال حقیقی است، اما اگر دید که وجود دارد دیگر جایی برای انحلال حقیقی مطرح نیست.

شما که علم اجمالی دارید به اینکه«اما صلاه الجمعه واجبه و اما صلاه الظهر واجبه» اگر فرضا یک علم تفصیلی برای شما پیدا شد، (این جا بهتر است که همان مثالی که در کلام ایشان مطرح است را بیاوریم) مثلا علم اجمالی داریم«بانّ احد هذین المایعین خمر»، بعد یک علم تفصیلی پیدا می کنید به اینکه اناء واقع در طرف یمین، خمر است، هیچ یقینی هم ندارید به اینکه این خمر معلوم بالتفصیل، همان خمر معلوم بالاجمال است بلکه احتمال مغایرت هم می دهید، اما با اینکه احتمال مغایرت داده می شود، مع ذلک مسأله از لحاظ نفس انسانی به این کیفیت است که قبل از آن که این علم تفصیلی تحقق پیدا کند، ما قضیه را به صورت منفصله مطرح می کردیم و می گفتیم: «اما هذا الاناء خمر و اما ذاک الاناء خمر» اما بعد از آن که علم تفصیلی آمد به اینکه اناء واقع در طرف یمین خمر است، این امّاها کنار می رود. این جا تحول پیدا می کند به یک قضیۀ قطعیه و یک قضیۀ مشکوکه. وقتی نگاه می کنیم به اناء واقع در طرف یمین، می گوییم: «هذا خمر» می پرسند که احتمالا؟ می گوییم: نه، قطعا و بدون هیچ تردید، «هذا خمر». وقتی که نگاه می کنیم به اناء واقع در طرف یسار، می بینیم که عنوان، عنوان مشکوکیت است، و می گوییم: «هذا مشکوک الخمریه» و در نتیجه آن قضیه امّا، امّا که قبل از این علم تفصیلی تحقق داشت، وجدانا می بینیم که دیگر در نفس تحقق ندارد.

قبل از اینکه علم تفصیلی بیاید به هردو اناء با یک دید مساوی نگاه می کردیم و