سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 397

خمر و یجب الاجتناب عنه، اما بحث این است که«لم لا یجب الاجتناب عن الاناء الاخر؟» اگر انحلالی در کار باشد، باید بگوئیم: «لا یجب الاجتناب عن الاناء الاخر» اما اگر انحلالی نبود و علم اجمالی به قوت خودش باقی بود، و به تعبیر ایشان، در لوح نفس، علم اجمالی زائل نشده، آن وقت به چه دلیل بگوئیم: از اناء دیگر اجتناب واجب نیست؟

و همین طور در شبهات حکمیه اش، مثل اینکه شما علم اجمالی دارید که در روز جمعه، یا نماز جمعه واجب است و یا نماز ظهر، اگر شما باشید و همین علم اجمالی، برای شما احتیاط لازم است و باید هم نماز جمعه بخوانید و هم نماز ظهر. حال شما به دنبال این علم اجمالی بررسی کردید و دیدید که روایت یا روایات معتبره ای حکم می کند به اینکه نماز جمعه واجب است. مفاد این روایات این است که«یجب الاتیان بصلاه الظهر».

شما چرا به علاوۀ بر نماز جمعه، نماز ظهر را نخوانید؟ هرکدام به یک ملاک است. یکی به ملاک قیام حجت معتبره و روایت صحیحه و دیگری هم به ملاک طرفیت علم اجمالی، و اینکه طرف علم اجمالی قرار گرفته است.

اختصاص ملاک مذکور در بیان امام(ره) به دو مورد

پس بیان ایشان در رابطۀ با کلی معیار و میزان انحلال، بیان بسیار صحیح و منطقی است. اما این بیان در همۀ فروض مسأله جریان پیدا نمی کند، فقط در دو مورد جاری است: یکی: علم تفصیلی عقیب علم اجمالی و یکی: علم اجمالی محدود است بعد از علم اجمالی کبیر، مثل آن مثالی که عرض کردیم که اگر شما علم اجمالی دارید به اینکه در مجموعۀ این قطیعه، پنج گوسفند مسروق و مغصوب وجود دارد، بعد به دنبال این علم اجمالی، علم اجمالی پیدا کردید که در گوسفندهای سفید رنگ، پنج گوسفند مغصوب وجود دارد و احتمال هم می دهید که این گوسفندهای مغصوب، غیر از آن گوسفندهای مغصوب در معلوم بالاجمال به علم اجمالی اول باشد، برای اینکه خصیصۀ این بحث و نقطه حساس این بحث این است که نمی دانیم که این معلوم بالاجمال دوم، همان معلوم بالاجمال اول است، و احتمال می دهیم این غیر از او باشد، البته احتمال اتحاد هم