سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 405

می خواسته بگوید: «اکرم زیدا العالم مستقلا، اکرم عمروا العالم مستقلا، اکرم بکرا العالم مستقلا» لکن همۀ اینها را در تعبیر«اکرم کل عالم» جمع کرده که هر عالمی به تنهائی اکرامش وجوب دارد و وجوب اکرامش هم«له اطاعه مستقله، و عصیان مستقل». اگر زید را اکرام کرد، و عمرو عالم را اکرام نکرد، در عام استغراقی این طور است که نسبت به اکرام زید عالم، اطاعت محقق شده و نسبت به اکرام عمرو عالم که انجام نشده، مخالفت تحقق پیدا کرده است.

پس این مسأله نه اینکه در دایرۀ الفاظ عموم مطرح باشد، در باب نواهی مثل«لا تشرب الخمر» نیز این چنین است که ما می بینیم که هر خمری یک حکم مستقلی نسبت به حرمت شربش مطرح است، و اینطور نیست که بین افراد خمر، ارتباطی وجود داشته باشد، بلکه کل فرد من افراد طبیعه الخمر، کانّ یک لا تشربی دارد و هرکدام را موافقت کند، اطاعت نسبت به آن تحقق پیدا کرده، و خدای نکرده هرکدام را که مخالفت کند، نسبت به او مخالفت و عصیان تحقق پیدا کرده است.

پس اینجائی که ما عنوان عام استغراقی را مطرح می کنیم، در ذهن نرود که این به الفاظ عموم اختصاص دارد، به«اکرم کل عالم» اختصاص دارد، این معنا در باب مطلق و حکم نفی متعلق به طبیعت هم مصادیق زیاد دارد، که کل فرد من افراد الطبیعه، حرمت شرب دارد و حرمت شربش هم مستقل است، و ارتباطی هم بین افراد از این نظر وجود ندارد.

نتیجه در باب احکام وجوبیه و گاهی در باب احکام تحریمیه اینطور است که«الحکم یتعدد بتعدد افراد الطبیعه، و لکل حکم اطاعه مستقله و عصیان مستقل» و اصلا هیچ ارتباطی هم بین این اطاعت ها و عصیانها وجود ندارد. گاهی حکم این جوری است.

تعلق تکلیف به طبیعت بنحو عام مجموعی

نحوۀ دوم و قسم دوم، تقریبا نقطۀ مقابل این قسم اول است، و به تعبیر اصطلاحی، تعلق حکم به افراد طبیعت به نحو عام مجموعی است. خصوصیت عام مجموعی در مقابل عام استغراقی این است که در عام مجموعی، تعدد حکم، مطرح نیست. یک حکم