سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 409

محبوبا) به همان صرف الوجود یعنی اولین وجود طبیعت متعلق است، اولین وجود، یک فرد باشد یا ده فرد باشد، بدون اینکه هیچ گونه تعددی در حکم یا در مبغوضیت و محبوبیت مطرح باشد، به همان اولین وجود، اطاعت یا عصیان تحقق پیدا می کند.

تعلق حکم به طبیعت بنحو نفس الطبیعه

قسم چهارم، آن است که حکم به خود طبیعت متعلق شود. متعلق حکم، نفس الطبیعه است یعنی عنوان افراد. این سه قسمی که تابه حال گفتیم، در یک جهتی مشترک بودند، و آن جهت این بود که پای افراد در دایرۀ متعلق حکم وارد است و دخالت دارد، حالا یا به نحو عام استغراقی و یا به نحو عام مجموعی، یا به نحو صرف الوجود، بالاخره وجود بدون فرد نمی تواند تحقق پیدا کند، این سه قسم در این معنا مشترک بودند. اما در قسم چهارم اصلا افراد در دایرۀ متعلق وارد نیستند بلکه حکم به طبیعت تعلق دارد لذا در ناحیه احکام وجوبیه اگر یک حکم وجوبی به طبیعتی متعلق شد، آن مأموربه با ایجاد طبیعت در ضمن ولو یک فرد، تحقق پیدا می کند، به امتثال و اطاعت حاصل می شود، و اگر در رابطۀ با احکام وجوبیه بخواهد مخالفت تحقق پیدا کند، مخالفت حکم وجوبیه متعلق به طبیعت به این است که مکلف حتی یک فرد از آن افراد طبیعت را در خارج ایجاد نکند.

اگر هیچ یک از افراد طبیعت در خارج ایجاد نشد، این مخالفت است، و مخالفتش هم تعدد ندارد.

وقتی حکم متعلق به طبیعت شد یا به این است که این مکلف فردی از افراد طبیعت را ایجاد می کند و یا نمی کند، اگر ایجاد کرد، اطاعت تحقق پیدا می کند، اگر ایجاد نکرد، مخالفت تحقق پیدا می کند، دیگر تعددی نه برای حکم وجود دارد و نه برای اطاعت تحقق دارد، نه برای معصیت تحقق دارد، ضمن اینکه لازم نیست که همۀ افراد هم در خارج اتیان شوند.

البته در باب نواهی مرحوم آخوند و دیگران می فرمودند: «الطبیعه توجد بوجود فرد ما و لا تنعدم الا بانعدام جمیع الافراد»، ما تبعا للامام(قدس سره) این حرف را نپذیرفتیم و