سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 412

دارای استقلال است.

حال در مثل چنین تکلیفی در مورد شبهات موضوعیه اش، به چه نحو باید برخورد کرد؟ اگر مولا گفت: «اکرم کل عالم» به نحو عام استغراقی که خود اکرام هر عالم، اطاعت و عصیان مستقل دارد حال اگر در زید شک کردیم که«هل هو عالم او لیس بعالم» و فرض کنیم به جائی هم نرسیدیم، و نتوانستیم عالمیت زید را احراز کنیم، یا عدم عالمیتش را احراز کنیم، آیا این زید مشکوک العالمیه، با توجه به«اکرم کل عالم» اکرامش واجب است و یا واجب نیست؟ و یا در باب تکالیف تحریمیه اگر فرض کردیم«لا تشرب الخمر» از این قسم است، که شرب هر خمری مستقلا حرام است، و مستقلا هم اطاعت و عصیان دارد، آیا اگر در مایعی شک کردیم به عنوان شبهۀ موضوعیه، که«هل هو خمر او لیس بخمر؟» آیا از این مایع مشکوک الخمریه باید اجتناب کرد، یا اینکه در شبهۀ موضوعیه، برائت جریان پیدا می کند؟

منشأ اشکال جریان برائت در شبهه موضوعیه در عام استغراقی

این محل بحث و محل داد و قال است و چیزی که سبب شده که در این جا مسألۀ برائت، (چه برائت شرعیه، چه برائت عقلیه: قاعدۀ قبح عقاب بلابیان) جریانش در شبهۀ موضوعیه مورد مناقشه وارد شود، عبارت از این مطلب است که گفته اند: آن بیانی که ارتباط به شارع دارد، و لازم است از قبل شارع علی فرض الحرمه، آن بیان صادر شود، بیان صادر شده و علاوه بر صدور، واصل الی المکلف است که مکلف بداند که شارع «لا تشرب الخمر» را بیان کرده و در اختیار او قرار گرفته باشد و یا در مثال«اکرم کل عالم» وظیفۀ مولا این بوده که اولا حکمی به نام وجوب اکرام کل عالم صادر کند، و بعد هم به اختیار عبد و در ابتلاء او قرار دهد و فرض این است که این معنا تمام شده و از ناحیه مولا هیچ گونه کمبودی در رابطه با صدور و ایصال حکم الی المکلف وجود ندارد. اگر بیان کامل است، بیان واصل است، دیگر چه معنا دارد که قاعدۀ قبح عقاب بلابیان در اینجا جاری شود؟