سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 421

متعلق حکم باشد، که تعلق حکم به نحو عام مجموعی، به این کیفیت است که حکم به حسب تعدد افراد، متعدد نمی شود، بلکه«لا یکون الا حکم واحد متعلق بعنوان واحد، و هو مجموع الافراد» اینجا اگر حکم، حکم وجوبی باشد، و شبهۀ موضوعیه، شبهۀ موضوعیۀ وجوبیه باشد، مثل اینکه بگوید: «اکرم مجموع العلماء» که یک تکلیف وجوبی به نحو عام مجموعی متوجه عبد کند، اگر این حکم مولا بخواهد موافقت و اطاعت شود، متوقف بر این است که مجموع العلماء اکرام شود، به طوری که اگر یک فرد از این مجموع، اکرام نشود، هیچ گونه اطاعت و موافقتی تحقق پیدا نکرده است.

حال در چنین موقعیتی اگر شک کردیم که زید عالم و داخل مجموع العلماء باید اکرام شود، یا«زید لیس بعالم» و از این عنوان خارج است و وجوب اکرام ندارد، آیا می توانیم در اینجا و در این شبهۀ موضوعیه، برائت اجرا کنیم و یا اینکه اینجا یک عنوان دیگری پیدا کرده، که به مقتضای آن عنوان، مجبوریم که این فرد مشکوک العالمیه را هم اکرام کنیم که این عنوان، همان عنوان شک در محصل است به این کیفیت که شما یک مأموربه دارید و باید تحقق این مأموربه را در خارج احراز کنید، مأموربه شما یک چیز است و «هو اکرام مجموع العلماء»، باید احراز کنید که این مأموربه در خارج تحقق پیدا کرد، به خلاف آن قسمت اولی که گذشت.

در«اکرم کل عالم»، اگر شک می کردید در اینکه«زید عالم ام لا» به لحاظ اینکه هر عالم، یک حکم مستقلی داشت، و یک اطاعت و معصیت مستقلی داشت، شما شک می کردید که آیا زید، دارای این حکم مستقلّ هست یا نه؟ اصاله البرائه جریان پیدا می کرد.

اما در اینجا افراد، دارای حکم مستقل نیستند، یک حکم در کار است و متعلق این حکم هم اکرام مجموع العلماء است و شما باید احراز کنید که اکرام مجموع العلماء تحقق پیدا کرده و اگر زید مشکوک العالمیه اکرام نشود، شما با عدم اکرام زید مشکوک العالمیه، نمی دانید که اکرام مجموع العلماء تحقق پیدا کرد یا نه؟ لذا برای احراز این عنوان، لازم است که آن فرد مشکوک العالمیه هم اکرام شود تا این عنوان تحقق پیدا کند.