سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 424

اجرای برائت در شبهۀ موضوعیه عام مجموعی

اگر قسم دوم را به این نحو ترسیم و تصویر کنیم، باید بگوییم که نه تنها در شبهۀ موضوعیه، بلکه در آنجائی که انسان قاطع هم هست«بان زیدا فاسق» می تواند زید را اکرام کند و فقط باید سعی کند که«اکرام مجموع الفساق» در خارج، تحقق پیدا نکند. اگر این در خارج تحقق پیدا کرد، مخالفت با تکلیف تحریمی مولا تحقق پیدا کرده است. لذا اکرام مشکوک الفسق هیچ مانعی ندارد، الا در یک صورت روی این بیانی که عرض کردیم اشکال دارد.

باید این جوری فرض کنیم که ما نود و نه عالم محرز العالمیه داریم، و یک عالم مشکوک العالمیه داریم و اگر شما نود و نه تا را اکرام کنید، نمی دانید که با ترک اکرام آن مشکوک العالمیه، آیا این نهی موافقت می شود یا نه، همین که مشکوک العالمیه جدای از معلوم العالمیه ها قرار بگیرد و شما همه آن معلوم الفسق ها را اکرام کردید، فقط باقی مانده یک مشکوک الفسق و این جا اگر شما این مشکوک الفسق را اکرام کنید، دیگر احراز نکرده اید که این«لا تکرم مجموع الفساق» موافقت شده و دیگر احراز موافقت در این رابطه ندارید، و الا اگر حتی یک نفر از آن معلوم الفسق ها اکرام نشود، همین کفایت می کند در این که شما یقین دارید که«اکرام مجموع الفساق لم یتحقق فی الخارج» ولو با ترک اکرام یک نفر معلوم الفسق. در نتیجه اگر ما قسم ثانی را به این نحوی که امروز عرض کردم، ترسیم و تصویر کنیم، در شبهۀ موضوعیۀ تحریمیه اش هیچ گونه اجتنابی لازم نیست، مگر در این فرضی که ذکر کردیم که علم به موافقت، توقف به اجتناب از این مشکوک الفسق دارد، و الا اگر مشکوک الفسق هم اکرام شود، مخالفت آن تکلیف تحقق پیدا می کند. این هم یک صورت.

تصور شبهۀ موضوعیه در صورت تعلق تکلیف به صرف الوجود طبیعت

صورت سوم، مسأله صرف الوجود بود چه در رابطۀ با تکالیف وجوبیه و چه در رابطۀ