سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 431

شما چرا می گوئید: بعد می تواند با وجود قیام اماره، نماز ظهر را بخواند؟

ایشان می فرماید که این برای این است که بعد از آنکه نماز جمعه را خواند، فکر می کند که آیا واقعا آن تکلیف الهی روز جمعه، به واسطۀ خواندن نماز جمعه، امتثال شد؟ می بیند که یقین ندارد به اینکه تکلیف واقعی امتثال شده است، لذا در این موقعیت، بعد از خواندن نماز جمعه، خودش را شاکّ در این می بیند که آیا وظیفۀ واقعیه انجام شده یا نه؟ البته تکلیفی ندارد برای اینکه بر طبق اماره، عمل کرده و اماره، حجه شرعیه، اماره که واقعا انسان را عالم نمی کند، بالاخره بعد صلاه الجمعه هنوز هم خودش را شاکّ و متحیر می بیند، لذا ما در این موقعیت، به او اجازه می دهیم که نماز ظهر را بخواند اما نه قبل از نماز جمعه. این یک دلیلی است که ایشان اقامه کرده اند، حال ما این دلیل را بررسی کنیم تا به دلیل بعدی ایشان برسیم.

عدم حصول علم تعبدی از حجیت اماره

اولا این یک مسألۀ مبنایی است که آیا معنای حجیت اماره، این است که«الق احتمال الخلاف، و افرض نفسک عالما فی عالم التعبد»؟ گفتیم که در باب حجیت امارات، این حرفها نیست. حجیت معنای خودش را دارد و معنایش منجزیت و معذریت است. شارع می بیند که نوعا راه علم مسدود است، لذا چیزی را به عنوان خبر ثقه و یا خبر عادل، حجت شرعیه قرار می دهد، اما معنایش این نیست که این حجت، همان قطع و همان یقین است بلکه معنایش این است که شارع می خواهد بگوید: حجت، منحصر به یقینی که حجیت ذاتیه دارد نیست، برای جهات و رعایت مسائلی، ما خبر ثقه را برای شما همانند قطعی که عقلا منجز و معذر است، منجز و معذر شرعی قرار دادیم. کجای معنای این، القای احتمال خلاف است؟ کجای معنای این، این است که خبر واحد، در عالم تعبد علم است؟ نه خیر علم نیست، لکن اثر علم را دارد.

حجیت علم، ذاتی است، حجیت خبر واحد، مجعول است و نیاز به جعل شرعی دارد، و اگر شارع حجیت را برای خبر واحد جعل نمی کرد، روی همان مسألۀ اول و ضابطۀ کلی