سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 438

باشد) وارد می شود. لکن این مشکل صغرائی است یعنی اگر لطمه ای به قصد قربت وارد شود، معنایش این است که احتیاط، امکان ندارد و نباید بین این دو مسأله خلط شود. یک وقت کسی معتقد است که در بعضی از موارد به علت بعضی از خصوصیات، نمی شود احتیاط کرد، مثل کسی که معتقد است که اگر انسان دو نماز بخواند در رابطۀ با تکلیف، رعایت قصد قربت نمی شود، او برای هر نماز باید به عنوان احتمال مقربیت شروع کند، احتمال مقربیت هم فرضا باقی نیست. اگر این حرف را بزنیم، معنایش عدم امکان احتیاط است ولی حالا بحث در امکان و عدم امکان نداریم، می گوییم: احتیاط در آنجائی که ممکن است، «لو فرض کونه ممکنا» که حتی با تعبیر«لو فرض» این معنا را مطرح کنیم، احتیاط در عبادت که مستلزم تکرار عبادت است، «لو فرض کونه احتیاطا» و معنای اینکه احتیاط است یعنی جامع همۀ خصوصیات معتبره در عبادیت عبادت هست، اگر جامعیتش را فرض کردید به چه دلیل بگوییم: این امتثال، از امتثال تفصیلی تأخر دارد؟ مگر چه کمبودی در این امتثال وجود دارد که شما این را در رتبۀ متأخره قرار می دهید و امتثال تفصیلی را در رتبۀ متقدمه و اولین مرتبه قرار می دهید؟

حکم عقل در مقام امتثال

آنچه که عقل در مقام امتثال، حاکم است این است که باید همه خصوصیات معتبره در مأمور به سواء کان عبادیا او غیر عبادی، وجود داشته باشد و شما هم احراز کنید که مأموربه همۀ خصوصیات را واجد است. آیا در این احراز، بین امتثال تفصیلی و بین امتثال علمی اجمالی، فرق وجود دارد؟ همان طور که در امتثال تفصیلی، مکلف احراز می کند که مأمور به را با همۀ خصوصیات در خارج ایجاد کرده، در امتثال علمی اجمالی هم بعد از آنکه نماز جمعه و نماز ظهر را با خصوصیات، انجام داد، احراز می کند که مأمور به مولا در روز جمعه، با تمام شرائط و خصوصیات تحقق پیدا کرد. پس چرا رتبۀ امتثال تفصیلی را بر امتثال علمی اجمالی متقدم قرار بدهیم؟ چه کسی حکم کرده به این تقدم و تأخر؟ ملاک امتثال از نظر عقل در هردو یکسان است و هیچ کمبودی در امتثال علمی