سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 454

معروض برای بیاض نیست. این جسم موجود فی الخارج است که بیاض بر او عارض می شود، بیاض هم به صورت عرض مفارق است، یعنی اینطور نیست که همیشه همراه جسم باشد، گاهی بیاض می رود، به جای او سواد می نشیند. عرض مفارق است اما معروضش، ماهیت جسم نیست، بلکه وجود جسم است آن هم وجود خارجی جسم.

گاهی همین به صورت لازم لا ینفک است، مثل مسألۀ قرشیّت برای زن. زن اگر قرشی شد، من حین الولاده قرشیه الی آخر عمرها، دیگر مسألۀ قرشیت قابل انفکاک نیست.

مسألۀ قابلیت تزکیه هم در ما نحن فیه اینطور است که اگر حیوان قابلیت تزکیه پیدا کرد، اینطور نیست که قابلیت، مثل بیاض در رفت وآمد باشد، این قابلیت، قابلیت دائمی است و به صورت لازم غیر مفارق مطرح است، اما ملزومش، ماهیت حیوان نیست.

ماهیت حیوان کجا و قابلیت تزکیه کجا؟ و حتی حیوان موجود در ذهن هم قابلیت تزکیه ندارد. این مربوط به حیوانی است که کان موجودا فی الخارج. حیوان موجود فی الخارج، اگر قابل تزکیه هست، همیشه قابل تزکیه هست و اگر قابلیت تزکیه ندارد، من حین الولاده الی آخر العمر، این عدم قابلیت در آن محفوظ است.

پس ایشان می فرمایند: «العوارض علی قسمین: قسم یعرض الماهیه و قسم یعرض الوجود» و مسألۀ قرشیت و قابلیت تزکیه از این قسم دوم است.

توجیه محقق حائری(ره) برای اثبات حالت سابقه برای اصل عدم ازلی

حال که این مقدمه را ایشان بیان کردند، می فرمایند که حالت سابقۀ متیقنه برای استصحاب عدم قرشیت و برای استصحاب عدم قابلیت به این کیفیت است که ما می دانیم که مسألۀ ماهیت، یک مسأله ای است که ماهیت، در عالم ماهیت کانّ بر وجود تقدم دارد، لذا می گوییم الماهیه موجوده، ماهیت را موضوع قرار می دهیم و موجوده را محمول قرار می دهیم.

وقتی که کانّ ظرف زمانی ماهیت در رتبۀ متقدمۀ بر وجود ماهیت شد، مسأله را اینطور تقریر می کنیم، می گوییم: هذه المرأه اما مشار الیه بهذه، وجود المرأه نیست،