سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 462

و در موضوع حکم شرعی دارای مواردی است، که در ما نحن فیه مسألۀ حرمت و نجاست است که عارض بر غیر مزکی می شود و در مسألۀ قرشیت و عدم قرشیت حکمش این است که بعد از پنجاه سال، عنوان یائسه پیدا می کند، به خلاف قرشی که عنوان یائسه بودن بعد از شصت سال در او تحقق پیدا می کند. به هر حال؛ ابتداء، برای دخالت دادن امر عدمی در موضوع حکم شرعی و در موضوع دلیل شرعی، فرعها و صوری تصور می شود:

اخذ قید عدمی به صورت سالبه بسیط در موضوع دلیل شرعی

یک صورت این است که اخذ عنوان عدمی به صورت قضیۀ سالبۀ به سلب بسیط باشد مفاد لیس تامه. همان طوری که در نحو ملاحظه فرموده اید در مورد کان، کان تامه داریم و کان ناقصه داریم. کان تامه آن است که مفادش تحقق فاعل است، وجود فاعل است مثل «کان زید ای تحقق زید، ای وجد زید» و در مقابل، کان ناقصه هست که نیاز به اسم و خبر دارد، مثل«کان زید جالسا» که هم نیاز به اسم دارد و هم نیاز به خبر. در لیس هم همینطور است، لیس ای داریم که مفادش نفی اصل تحقق است و از او تعبیر به لیس تامه می کنیم. و لیس ناقصه داریم که مفادش، نفی ثبوت محمول برای موضوع است، نفی ثبوت خبر برای اسم است که لیس ناقصه نیاز به اسم و خبر دارد.

پس در این صورت اول، قید عدمی که در موضوع حکم شرعی اخذ شده در بادی نظر و در مقام تصویر، ممکن است اخذش به صورت لیس تامه باشد، مثل اینکه می گوئیم:

«لیس زید» یا«لیس زید بموجود» که معنایش این است که اصلا موضوعی وجود ندارد، زیدی تحقق ندارد. لیس تامه در مقابل کان تامه است. کان تامه اصل تحقق و وجود را دلالت می کند، و لیس تامه در مقابلش عدم الموضوع و نفی الاسم را دلالت می کند، اصلا زیدی نیست، زیدی تحقق ندارد و وجود ندارد. این یک احتمال فی نفسه.

در موضوع حکم شرعی به نام حرمت و نجاست که روی مثلا عنوان میته آمده، آیۀ شریفه می فرماید: «حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهُ» و ما میته را به معنای غیر مزکی معنا کنیم، آیا