سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 47

رفع شده و همچنین در باب«ما لا یعلمون»؟

معنای مجاز در کلمه و مجاز در اسناد

اینجا قبلا باید این نکته را عرض کنیم، بعد دنبال مصحح اسناد بگردیم و آن این است که ما چاره ای نداریم که ملتزم شویم به اینکه اینجا یک مجاز در اسناد وجود دارد(که مجاز در اسناد را در مطوّل و یا مختصر ملاحظه کرده اید) دو گونه مجاز داریم: یک مجاز در کلمه، مثل اینکه اسد را به معنای رجل شجاع استعمال کنیم یعنی اسد که موضوع برای حیوان مفترس است در رجل شجاع استعمال شود، و یک مجاز در اسناد داریم. معنای مجاز در اسناد این است که تک تک کلمات را حساب می کنیم می بینیم که هرکدام جز در معنای حقیقی، در چیز دیگری استعمال نشده است، لکن در ارتباط این کلمات و به تعبیر دیگر در اسناد(که در مسند و مسندالیه وجود دارد) یک خلاف واقعی بکار رفته به صورت مجاز، مثل اینکه در ماه بهار وقتی که زمینها و سبزیجات می روید، اگر شما این طوری تعبیر کنید، بگویید: «انبت الربیع البقل»، بهار سبزی را رویانید، اینجا نه در کلمۀ «انبت» مجازی به کار رفته، نه در کلمۀ«ربیع» مجازی در کار هست، لکن در اسناد این فعل به این فاعل، یک اغماض و چشم بندی به کار رفته زیرا واقعیت این است که بهار، سبزی را انبات نمی کند بلکه خداوند است که گیاهان را انبات می کند. پس در اسناد «انبت» به«الربیع» به صورت فعل و فاعل و اسناد فعل به فاعل، مجازیت هست، بدون اینکه در خود کلمۀ«انبت» یا در خود کلمۀ«ربیع» هیچ گونه مجازی وجود داشته باشد. ان شاء الله فردا عرض می کنیم که در ما نحن فیه یک چنین چیزی وجود دارد.

پرسش:

1 - تساوی معنای رفع و دفع را از نظر محقق نائینی(ره) توضیح دهید.

2 - جواب استاد از بیان محقق نائینی(ره) را در معنای رفع و دفع بنویسید.

3 - استعمال کلمۀ«وضع» به جای«رفع» در روایات مؤید چیست؟