سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 504

ترک بشود. پس یک واقعۀ قابل تعدد، و قابل تکرّر است.

مخالفت قطعیه در فرض واقعۀ واحده یا متعدده در دوران بین محذورین

جهت دیگر این است در اینجایی که امر بین وجوب و حرمت دائر می شود، در وقایع متعدده مثل نماز جمعه، امکان مخالفت قطعیه وجود دارد. اگر کسی یک هفته انجام بدهد و یک هفته ترک بکند، مخالفت قطعیه تحقق دارد چون واقعه، متعدد است و امکان دارد در یک هفته انجام بگیرد، و در هفته دیگر ترک بشود، لذا مخالفت قطعیه در اینجا امکان پذیر است.

اما در آنجایی که واقعه واحده باشد آیا امکان مخالفت قطعیه دارد یا نه؟ اگر وجوب و حرمت هردو توصلی باشد و مسألۀ عبادیت در آن مطرح نباشد، امکان مخالفت قطعیه وجود ندارد برای این که این مکلّف«اما ان یکون فاعلا، و امّا ان یکون تارکا» اگر فاعل باشد، مخالفت وجوب حاصل نشده است، و اگر تارک باشد، مخالفت حرمت تحقق پیدا نکرده است. پس اگر وجوب توصلی باشد و حرمت هم توصلی باشد، امکان مخالفت قطعیه وجود ندارد.

اما اگر فرض کردیم که هردوی اینها تعبّدی بودند، یا یکی از آنها تعبّدی بود مثل این که وجوب تعبّدی بود و حرمت توصلی بود، چون که در باب محرمات هم نوعا حرمتها عنوان توصلیت دارد اینجا امکان مخالفت قطعیه مطرح است. در همین صومی که مثال زدیم اگر وجوبش وجوب تعبّدی باشد، و حرمتش علی تقدیر ثبوتها، فرضا توصلی باشد، اینجا مخالفت قطعیه اش به این صورت است که کسی در روز نیمۀ شعبان بدون این که قصد قربت بکند، روزه بگیرد. اگر بدون قصد قربت، روزه گرفت، مخالفت قطعیۀ کلا التکلیفین حاصل شده است برای این که اگر تکلیف، وجوبی بوده است، قصد قربت رعایت نشده است، و اگر تکلیف، تحریمی بوده است، منهی عنه در خارج تحقق پیدا کرده است. پس در آنجایی که هردو توصلی باشند، امکان مخالفت قطعیه جریان ندارد، و اگر هردو، یا یکی تعبّدی بودند، امکان مخالفت قطعیه هست.