سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 516

همان تالی فاسدی که عرض کردم، بسیار دلیل محکمی است، در هیچ کجا شما نمی توانید«اصاله البرائه» جاری بکنید. برای این که در تمام موارد«اصاله البرائه» یک علم اجمالی وجود دارد، منتها ولو به این که بعضی از اطرافش تکلیف غیر الزامی باشد.

بیان مرحوم نائینی(ره) در عدم جریان قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان

اما بیان محقق نائینی(ره) چنین است که می فرماید: ما قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان را برای چه چیزی می خواهیم؟ برای این که یک مؤمّنی، و وسیله تأمینی در رابطۀ با عقاب و عقوبت داشته باشیم، و از عقوبت، قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان مورد نیاز است. چرا در شرب توتون ما این قاعده را جاری می کنیم؟ می خواهیم اگر شرب توتون به حسب واقع حرام باشد، ما مؤمّن از عقوبت داشته باشیم، و این قاعدۀ قبح عقاب بلابیان را سندی برای ارتکاب شرب توتون قرار بدهیم. پس قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان، به عنوان یک مؤمّن از عقوبت مطرح است. بعد ایشان می فرماید: در دوران بین محذورین، که مثلا تخییر جریان پیدا می کند روی مبنای تخییر، دیگر چه نیازی ما به مؤمّنی به نام قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان داریم؟ وقتی که تخییر مطرح است، خود این تخییر مؤمّن است و خود همین تخییر وضع را برای انسان روشن می کند، دیگر چه نیازی به قاعده قبح عقاب بلابیان هست؟

کلام مرحوم عراقی(ره) در عدم جریان قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان

کلام محقق اراکی(ره) هم مقداری با این کلام فرق دارد، منتها ایشان این طور تعبیر می کند، می گوید: مسألۀ تخییر، در رتبۀ قبل از قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان جریان پیدا می کند، لذا دیگر نوبت نمی رسد به قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان. و به قول مرحوم نائینی، دیگر با وجود مؤمّن، مؤمّن دیگری معنا ندارد و مورد لزوم نیست. آیا بیان اینها به این کیفیت قابل قبول است یا نه؟ این دوتا بیان در حقیقت یک مطلب را می خواهند بگویند، ولو این که بین آنها یک مختصر فرق وجود دارد، و آن مطلب این است که، آیا در این