سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 522

قطعی کاری نداشته باشید. سؤال من این است، که اگر این شیء به حسب واقع واجب بود، و شما هم به مقتضای«اصاله التخییر»، جانب ترک را گرفته بودید، آیا«اصاله التخییر» می خواهد اینجا بار عقاب را از دوش شما بردارد یا نمی خواهد بردارد؟ «اصاله التخییر» هم برای این آمده است که وظیفۀ عمل شما را معین بکند، دیگر کاری به عقوبت ندارد. آیا این است؟ یا«اصاله التخییر» که حکم به تخییر می کند می خواهد بگوید: هر طرفی را که شما انتخاب کردید، بدان که هیچ تالی فاسدی ندارد، هیچ اثر عقوبتی بر آن ترتب پیدا نمی کند. عقل در چه صورتی می تواند این معنا را بگوید؟ اگر قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان فرضا یک قاعدۀ دروغی بود، قاعدۀ بی اساسی بود، اینجا از کجا عقل حکم می کند به این که اگر این شیء در واقع واجب باشد، و شما ترک بکنید عقوبت ندارد؟ می گویم عمل را درست می کند، نبودن عقوبت چرا؟

(سؤال... و پاسخ استاد): پس شما باید بگویید: تخییری که در این جا مطرح است، تخییر به معنای نبودن عقوبت بر مخالفت است. تخییر به معنای نبودن عقوبت بر مخالفت، جز با قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان از هیچ راه دیگر نمی شود درست کرد.

(سؤال... و پاسخ استاد): اضطرار چیست؟ یک مسأله عقلی را ما داریم بحث می کنیم، اگر این شیء در واقع واجب بوده است شما چه موقع اضطرار به ترک داشتید؟

(سؤال... و پاسخ استاد): این شیء در واقع واجب بوده است، شما هم همیشه تارک بودید. آیا این مثل آن کسی است که دست و پایش را می گیرند و ترک می کند؟ چه موقع شما اضطرار به ترک داشتید؟ پس مسأله نبودن مرجح است. می گویید: جانب وجوب ترجیحی ندارد بر جانب حرمت. جانب حرمت هم ترجیحی ندارد بر جانب وجوب. و الاّ اضطرار که در اینجا مطرح نیست. معنای اضطرار این است که انسان مجبور باشد به این که حتما فعل را انجام بدهد، و الاّ اگر این طور باشد، همان حرف که سابق بیان کردیم، می آید، پس شما هم در همه افعال اضطرار دارید. اصلا شما مضطرید و نماز هم بیخود می خوانید. برای این که شما یا باید نماز بخوانید یا نخوانید، از این دو حالت که خارج نیست. شما که می گویید: اضطرار است، پس ترک بکنید نماز را. این اضطرار درست